تدوین و اعتباریابی برنامه آموزش شناخت اجتماعی و تعیین اثربخشی آن بر نشانه‌های نافرمانی مقابله‌ای در کودکان 7 تا 9 سال

مقدمه: اختلال نافرمانی مقابله‌ای (odd) از شایع‌ترین اختلال‌های برون‌نمود دوران کودکی و از رایج‌ترین اختلال‌های روانپزشکی در بین مراجعان به مراکز درمانی روان‌شناسی و روانپزشکی است. پژوهش حاضر با هدف تدوین و اعتباریابی برنامه آموزش شناخت اجتماعی و تعیین اثربخشی آن بر نشانه‌های نافرمانی مقابله‌ای انجام شد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر طی دو مرحله انجام شد. در مرحله اول پس از مرور ادبیات و نظریه‌های درمانی و مفاهیم موجود در حوزه شناخت اجتماعی، برنامه آموزشی تدوین شد. سپس 10 نفر از متخصصان روان‌شناسی بالینی و کودک، روایی محتوایی برنامه آموزشی را تعیین کردند. در مرحله دوم، از روش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری همراه با گروه کنترل استفاده شد. جامعۀ آماری شامل کلیۀ دانش‌آموزان پسر 7 تا 9 سال در مدارس شهر تهران در سال تحصیلی 98-1397 بودند که با نمونه‌گیری دو مرحله‌ای ارزیابی شدند. در مرحله اول بر اساس نمونه‌گیری در دسترس غربالگری انجام شد. در مرحله دوم از بین افراد واجد نشانگان نافرمانی مقابله‌ای، بر اساس روش تصادفی ساده 30 کودک با دارا بودن ملاک‌های ورود و خروج پژوهش انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. برنامه آموزش شناخت اجتماعی طی 10 جلسه برای گروه آزمایش اجرا شد، و پس از گذشت یک ماه، مجدداً از گروه آزمایش پیگیری به عمل آمد. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از مقیاس درجه‌بندی اختلال نافرمانی مقابله‌ای هومرسون و همکاران استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد برنامه آموزشی شناخت اجتماعی اعتبار محتوایی قابل قبولی دارد. همچنین نتایج مداخله آموزشی نشان داد که آموزش شناخت اجتماعی به‌طور معنی‌داری نشانه‌های نافرمانی مقابله‌ای را در کودکان کاهش می‌دهد و در مرحلۀ پیگیری این اثر به‌طور معنی‌داری ماندگار بوده است. نتیجه‌گیری: برنامه آموزش شناخت اجتماعی می‌تواند به‌عنوان برنامه‌ای روا و کارآمد برای کاهش نشانه‌های نافرمانی مقابله‌ای کودکان مورد توجه قرار گیرد.

Formulation and Validation of Social Cognition Training Program and its Effectiveness on Symptoms of Oppositional Defiant in 7 to 9 Years Old Children

Introduction: oppositional defiant disorder (ODD) is one of the most common externalizing disorders in childhood and one of the most common psychiatric disorders among clients of health centers. The purpose of this study was to formulate and validate a social cognition training program and determine its effectiveness on symptoms of oppositional defiant. Materials and Methods: The present study was conducted in two stages. In the first stage, after reviewing the literature, therapeutic theories and concepts in the field of social cognition and training program were developed. Then, ten clinical and child psychologists determined the content validity of the training program. In the second stage, a semiexperimental design with pretest, posttest and followup with a control group was used. The statistical population consisted of all male students aged 7 to 9 years in Tehran schools during 20192020 that were evaluated by twostage sampling. In the first stage, screening was performed. In the second stage, 30 children according to inclusion and exclusion criteria were selected and randomly assigned to the experimental and control groups. The social cognition training program was administered to the experimental group for 10 sessions, and after one month, the experimental group was followed up. Data was collected using Hormerson et al. oppositional defiant disorder rating scale. Results: The results indicated that social cognition training program has acceptable content validity. Furthermore, the results of training intervention showed that social cognition training significantly reduced the symptoms of ODD in children and this effect was significant in the followup phase. Conclusion: Social cognition training program can be considered as a valid and effective program for alleviation of ODD symptoms in children.