تعیین سهم رخساره‌های ژئومرفولوژی در تولید رسوبات بادی با بهره‏گیری از روش ردیابی رسوبات (بررسی موردی: تپه‌های ماسه‌ای اشگذر)

کاربرد روش منشایابی با ردیاب‌ها به عنوان روشی نوین و کارا برای تعیین منابع رسوب به اثبات رسیده است. در این روش ویژگی‎های فیزیکی، ژئوشیمیایی و بیوژنیک رسوب برای تعیین منابع رسوب و اهمیت آنها استفاده می‌شود. هدف از این پژوهش تعیین سهم رخساره‌های مختلف با بهره گیری از مدل‌های ترکیبی در تولید رسوب تپه‌های ماسه‌ای ارگ اشکذر است. بدین منظور 65 نمونه سطحی از 6 رخساره منطقه برداشت و 8 نمونه از تپه‌های ماسه‌ای برداشت شد و بخش کمتر از 5/62 میکرون به عنوان هدف آزمایش قرار گرفت. ردیاب‏های مورد استفاده عبارتند از عناصر ژئوشیمیایی (عناصر نادر خاکی (ree)، عناصر کمیاب و اصلی توسط دستگاه icpaes) که به روش اندازه‌گیری شد و برای اندازه‌گیری ایزوتوپ‌های استرانسیوم (87sr و 86sr) و نئودیمیوم (143nd و 144nd) از دستگاه icpms استفاده شد و سپس شاخص‌های عناصر نادر خاکی محاسبه شد. عناصر، شاخص‌های ree و ایزوتوپ‌ها به عنوان ردیاب مورد استفاده قرار گرفتند. سپس با استفاده از روش‌های آماری همچون آزمون تجزیه واریانس یک طرفه، کروسکال والیس و تحلیل تشخیص، انتخاب اولیه و ترکیب بهینه از ردیاب‌ها انجام شد و در پایانبا بهره‏گیری از مدل‌های ترکیبی سهم رخساره‌های مختلف در تولید رسوب تعیین شد. طبق نتایج، ترکیبی از عناصر روبیدیوم (rb)، سریوم (ce) و استرانسیوم (sr) به عنوان ترکیب بهینه بدست آمد و این سه ردیاب به عنوان ورودی مدل در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از مدل‌های ترکیبی نشان داد که سهم رخساره‌های دشت ریگی ریزدانه + بستر خشکرود، مخروط افکنه + بستر خشکرود، کلوتک، اراضی کشاورزی، تپه‌های مارن نئوژن و شوره زارها به ترتیب برابر 27، 7/22، 4/24، 26/13، 4/6 و 24/6 درصد می‌باشد. کارایی مدل برابر 99/ بدست آمد که این نشان‌دهنده صحت و کارایی مناسب مدل می‌باشد.

The Contribution of Different Geomorphologic Facies in Sand Dunes Sediments Supply Using Sediments Tracing (Case Study: Ashkzar Sand Dunes)

Application of provenance method by tracers or fingerprinting has been demonstrated as a successful and effective way to determine the sediment sources. According to this method, physical, geochemical and biogenic features of sediment are used to determine the sediment sources and their importance. The main aim of this research is determining the contribution of different facies using the hybrid model in sediment supply for sand dunes of Ashkzar erg. For this aim, 65 surface samples from the sources region facies and 8 samples from the sand dunes were collected and the particles less than 62.5 micron, as the target, were tested. In order to measure the geochemical elements including rare earth elements (REE) and trace element, the ICPAES was used. Then, ICPMS was used to measure Strontium (87Sr & 86Sr) and Neodymium (143Nd & 144Nd) isotopes. The indices of rare earth elements were calculated and the elements, REE indices and isotopes were used as tracer. Then, initial choice and optimal combination of tracers were done by the statistical methods including oneway ANOVA, KruskalWallis and discrimination analysis. Finally, contribution of the various facies on sediments supply was determined using hybrid models. The results showed that Rubidium (Rb), Cerium (Ce) and Strontium (Sr) were determined as the optimal combination. Moreover, the results of hybrid models showed that the distribution facies of fine sandy plains & dry river bed, fans & dry river bed, Kelot, farmlands, Neogene marl hills and Sebkha were 27, 22.7, 24.4, 13.26, 6.4 and 6.24 % respectively. Performance of the model was 0.999 indicating it's accurate and appropriate results.