تخمین ظرفیت و عوامل موثر بر بیابان‌گردی در منطقۀ حفاظت شده بیابان ساحلی هماگ هرمزگان

مرزهای آبی ایران بیش از 40% است و تنها در سه استان هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خوزستان مرزهای متصل به دریاهای آزاد وجود دارد و این مناطق جزء بیابان‌های ساحلی اند. این نواحی دارای جاذبه های ژئوتوریستی زیادی هستند و توسعه صنعت گردشگری بیابانی همجوار اقیانوس، نقش مهمی بر توسعۀ سطح اقتصادی مردم محلی و افزایش درآمد ناخالص داخلی ایران دارد. قطر در دنیا قطب گردشگری بیابان‌های ساحلی شناخته شده و متاسفانه علی رغم قابلیت ‌های زیاد در استان های جنوب کشور، صنعت گردشگری بیابان ‌های ساحلی در ایران، هنوز رشد نیافته است. لذا هدف این پژوهش، تخمین قابلیت و عوامل موثر بر بیابان ‌گردی در منطقه حفاظت شده هماگ می ‌باشد. پس از جمع‌آوری لایه های اطلاعاتی پایه، زیر مدل ‌های متغیرهای محیطی و بوم شناختی مانند شیب، ارتفاع، خاک، پوشش گیاهی، اقلیم، منابع آب، جاذبه‌های منطقه و متغیر زیرساختار مانند دسترسی به جاده‌ها و مسیر، دسترسی به مراکز خدماتی-رفاهی با بهره ‌گیری از دستورالعمل fao  طبقه‌بندی و مدل شایستگی گردشگری بیابان‌گردی منطقه ارائه شد. نتایج بررسی تخمین مدل نشان داد که 43.17 ، 39.63، 6.90 و 10.30% بترتیب در طبقه شایستگی زیاد، متوسط، کم و عدم شایستگی قرار دارد. بر این پایه از بین متغیرهای محیطی و بوم ‌شناختی، دسترسی به منابع آب، شایستگی زیستگاه گوشتخواران بیابانی، تعداد زوج سمان بیابانی و از بین متغیرهای زیر ساختار، دسترسی به جاده و مسیر از عامل ‌های کاهش‌دهنده شایستگی بیابان گردی و دسترسی به مراکز خدماتی-رفاهی از عوامل افزایش‌دهندگی شایستگی گردشگری بیابان بودند. با توجه به مقولۀ زیاد‌بودن تنوع گونه های گیاهی، بوم گردی بیابان و منظرهای زیبای حیات وحش منطقۀ حفاظت شده هماگ، توسعۀ گردشگری بیابان برای بازدید از جاذبه های طبیعی بویژه گونه های جانوری خاص مانند خزندگانی چون آگاما و غیره در کنار جاذبه های ژئومورفولوژیک ویژه و منحصر به فرد آن توصیه می‌شود.

estimating the potential and factors affecting desert tourism in protected areas of coastal deserts (case study: hemag protected area of hormozgan)

introductionmore than 40% of iran’s borders are situated on the sea and are considered desert areas. these coastal deserts are only located in three provinces: hormozgan, sistan, baluchistan, and khuzestan. there are a lot of geotourism attractions in these areas. the desert ecotourism industry, which is situated close to the ocean and open sea, has a significant impact on the economy of the local desert communities and increasing the gross domestic income of iran. qatar is known as the center of coastal desert tourism in the world. although there is a lot of potential in these southern provinces, the coastal desert tourism industry in iran remains undeveloped and neglected. the tourism industry accounts for more than 50% of the economy in developed countries with a sea border. visiting the natural and visual attractions of the beaches, particularly the neighboring desert beaches, is a major source of income for both domestic and foreign tourists every year. the economic contribution of sea-related industries, particularly tourism, to iran’s economy is less than 0.01%. the tourism industry, particularly the desert tourism branch, has not been growing and developing despite the high capability of desert attractions and ecosystems, unfortunately. assessing the ecological potential and merit of arid and semi-arid areas is a process that aims to promote appropriate and harmonious development. with nature, regulate the relationship between man and nature. this assessment is an effective way to get a plan for sustainable development. development plans can be made in harmony with nature by identifying and evaluating the ecological characteristics in each region. this research aims to assess the suitability of land and its environmental capacity for optimal use, taking into account factors such as characteristics of vegetation and fauna, topography, soil science, climate, access to roads, cities, and water sources, etc. to examine their limitations for exploiting the desired deserts. material and methodsthe hemag protected area is situated in hormozgan province it is located in between the geographic coordinates of 25° 24 ʹ to 28° 57 ʹ north latitude and 53° 41 ʹ to 59° 15 ʹ east longitude from the greenwich meridian and can be found in the north of bandar abbas city and the southern part of haji abad city. this protected area with an area of 100,509 ha, consists of parts of the huge hemag mountain range. the climate of this region is different from that of other parts of  hormozgan province due to its mountainous nature. to determine the suitability of desert tourism in the region, fao’s restrictive guidelines were used by using gis. after determining the effective factors and ranking them, the most significant effective factors from fao (1991) were added to the model. six sub-models were established, with topography (height and slope), soil (soil texture), climate, water resources, vegetation, and natural attractions being the most important. slope is an important parameter in determining the degree of sustainability.