تاثیر تنش‌های محیطی بر ویژگی‌های جوانه‌زنی و رویشی بذور سه گونه مرتعی قیچ، توت‌روباهی و علف‌شور در مناطق نیمه‌خشک استان کهگیلویه و بویراحمد

از مهمترین محدویت های مناطق خشک و نیمه خشک، وجود تنش های غیرزنده محیطی از جمله خشکی و شوری است که رشد و نمو گیاهان را به ویژه در مرحله حساس جوانه زنی تحت تاثیر قرار می دهد. شناخت مقاومت به شوری و خشکی گیاهان برای مدیریت عرصه های طبیعی در راستای پروژه های احیای زیستی با اهمیت است. لذا پژوهش حاضر با هدف تاثیر تنش های خشکی و شوری بر ویژگی‌های جوانه‌زنی و رویشی سه گونه مرتعی بومی؛ قیچ (zygophyllum eurypterum boiss. buhse)، توت روباهی (.sanguisorba minor l ) و علف شور (salsola orientalis s. g. gmelin =salsola rigida) به منظور احیای پوشش گیاهی در مراتع نیمه خشک جنوب استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شد. نمونه برداری از بذر گونه های مذکور در زمان رسیدگی کامل آن‌ها در رویشگاه‌های مرتعی شهرستان گچساران انجام شد. تنش خشکی توسط پلی اتیلن گلایکول در شش سطح (0، 0.3-، 0.6-، 0.9-، 1.2- ، 1.5- mp) و تنش شوری با کلرید سدیم در شش سطح (0، 50، 100، 150، 200، 250 mm) در قالب طرح کاملا تصادفی در محیط آزمایشگاهی مورد بررسی قرارگرفتند. قبل از انجام این آزمایش‌ها تیمارهای شکست خواب بذر انجام شد. مشخصه های درصد و سرعت جوانه زنی ، طول های گیاهچه، ساقه چه و ریشه چه و همچنین شاخص بنیه بذر اندازه گیری شد. نتایج نشان می دهد که بین سطوح مختلف خشکی و شوری در تمامی صفت های اندازه گیری شده در گونه های مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود دارد (p<0.01). بین گونه های گیاهی و اثر متقابل خشکی-شوری و گونه اختلاف معنی داری مشاهده شد. با افزایش روند خشکی به لحاظ درصد و سرعت جوانه زنی و سایر صفات اندازه گیری شده در هر سه گونه اختلاف معنی داری وجود داشت، که در این شرایط بیشترین میزان صفات اندازه گیری شده از جمله جوانه زنی و شاخص بنیه بذر در گونه قیچ مشاهده شد. همچنین با افزایش شوری میزان جوانه زنی هر سه گونه بطور معنی داری کاهش پیدا کرد. نتایج نشان داد با افزایش شوری به ترتیب بیشترین و کمترین جوانه زنی در گیاه علف شور و توت روباهی اتفاق می افتد. بطور کلی در بین گونه های مورد بررسی می توان مقاوم ترین گونه به خشکی را گیاه قیچ و حساس ترین را گونه توت روباهی نام برد. در زمینه تاثیر شوری نیز می توان بیان نمود، علف شور بیشترین جوانه زنی و توت روباهی کمترین جوانه زنی را در سطوح بالای شوری دارند، لذا می توان گیاه علف شور را مقاوم ترین گونه به تنش شوری نام برد .بر پایه نتایج دریافت شده، استفاده از گونه های بررسی شده، برای کاربرد در پروژه های بیولوژیک پیشنهاد می شود.

the effect of environmental stresses on germination and vegetative characteristics of the seeds of three range species zygophyllum eurypterum, sanguisorba minor and salsola orientalis in semi-arid regions of kohgilouye va boyer ahmad

introduction the growth of plants is affected by environmental stresses, particularly drought and salinity, which are the main problems of arid and semi-arid lands. germination is a crucial stage in the life of most plants. plant establishment in arid and semi-arid regions requires special tolerance to stresses like salinity and drought during the germination stage. in most plants, increasing salinity and drought stress during the germination stage prevents the plant from germinate. therefore, knowing the resistance to salinity and drought in different plants can be used in the management of natural environments. considering the increase in global temperature and the decrease in rainfall in iran, as well as the soil salinization, it is very important to choose plants with high tolerance to salinity and drought in rangeland. in the southern rangeland of kohgiluyeh va boyer ahmad province, which are located in arid and semi-arid climates, non-native species such as atriplex spp. and prosopis spp. have been used for improvement and restoration in the past decades. the soil and native vegetation of the region are negatively impacted by non-native plants, which have problems like lack of natural regeneration. identifying suitable native plants that can grow in specific ecological conditions of arid and semi-arid areas, such as drought and salinity, is necessary. the current research aims to identify native resistant species to the mentioned stresses for vegetation restoration in biological and bio-mechanical projects. material and methods in order to identify the species tolerant to environmental stress in the rangeland of kohgiluyeh va boyer ahmad province, three native species including zygophyllum eurypterum boiss. & buhse, sanguisorba minor l. and salsola orientalis s. g. gmelin (salsola rigida) were selected. the habitats of the species were identified through field surveys and the cooperation of experts from the general department of natural resources and watershed management of kohgiluyeh va boyer ahmad province. sampling of plant seeds for experiments was done in range habitats. seed germination reaction of three species z. eurypterum, s. minor. and s. orientalis were studied in the laboratory with respect to different levels of salinity and drought stress. the drought stress test included six levels (0, -0.3, -0.6, -0.9, -1.2, and -1.5 mp) which were prepared using polyethylene glycol 6000. the second experiment included 6 salinity levels (0, 50, 100, 150, 200, 250 mm). sodium chloride was used to create salinity stress. before conducting the salinity and drought tests, treatments were applied to break the seed dormancy of different species, and after identifying the best treatment for each species, dormancy tests were performed. germination was done as a factorial experiment in a completely randomized design with 4 replications (20 seeds per replication) in a germinator at a temperature of 25°c. during a period of 20 days, every day the germinated seeds whose root length was more than 2 mm were counted and their germination percentage, germination rate, length of root, stem and seedling and their seed germination index were measured. using spssver.23 software, analysis of variance and comparison of average data was done . results and discussion variance analysis shows that there is a significant difference between drought and salinity levels in the traits measured in plants (p<0.01). there is a significant difference between plant species and drought-salinity interaction and species(p<0.01). with the increase of dryness, a significant difference was observed in terms of germination percentage in all three species. in this condition, the highest amount of measured traits including, germination percentage and seed germination index was observed in z. eurypterum. with increasing salinity, the germination