ارزیابی تغییر مقدار تبخیر و تعرق مرجع در ایران طی دهه‌های اخیر

بررسی تبخیر و تعرق مرجع در مناطق خشک و نیمه خشکی مانند کشور ایران برای مدیریت علمی منابع آب ضروری است. در پژوهش حاضر تبخیر و تعرق مرجع طی دهه‌های اخیر مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور از داده‌های 40 ایستگاه همدیدی (1356 تا 1400) بهره‌گیری شد. برپایۀ طبقه‌بندی اقلیمی ایستگاه‌ها به روش کوپن-گایگر، 7 طبقۀ اقلیمی حاصل شد. برای برآورد تبخیر و تعرق، روش‌های فائو پنمن مانتیث، هارگریوز سامانی و پریستلی تیلور استفاده شد. اعتبارسنجی نتایج حاصل از برآورد تبخیر و تعرق با استفاده از آماره‌های rmse و mae نشان داد که روش‌های هارگریوز سامانی و پریستلی تیلور در مقایسه با روش استاندارد فائو پنمن مانتیث؛ روش مناسب برآورد تبخیر و تعرق برای هر اقلیم است. مطابق ارزیابی، روش هارگریوز سامانی در اقلیم‌های نیمه‌بیابانی، استپ خشک و سرد، بیابان خشک، معتدل با تابستان‌های خشک، نیمه‌بیابانی بسیار گرم و اقلیم برفی به ترتیب با تعداد 9، 6، 5، 5، 2 و 2 ایستگاه و پریستلی تیلور در اقلیم‌های بیابانی خشک، معتدل با تابستان‌های خشک، نیمه‌بیابانی و نیمه‌بیابانی بسیار گرم با تعداد ایستگاه‌های 3، 3، 2 و 1 روش برتر شناخته شدند. در اقلیم معتدل پرباران بندر انزلی، روش هارگریوز سامانی و در رشت پریستلی تیلور، مناسب ارزیابی شد. نتایج در مقیاس ماهانه و سالانه پهنه‌بندی و تحلیل شد. آزمون‌های من کندال، شیب سن و روند نوآورانه ita برای ارزیابی تغییرات روند تبخیر و تعرق استفاده شدند. براساس نتایج ترکیب عناصر اقلیمی، عوامل محلی نظیر ارتفاعات و عرض جغرافیایی و فرامحلی مانند عناصر گردش عمومی جو بر تغییر روند تبخیر و تعرق نقش زیادی دارند. بطوری که در عرض‌های جنوبی که از گرمایش بیشتر سطح زمین برخوردارند، مقدار تبخیر و تعرق بیشتر و در عرض‌های شمالی به دلیل دمای پایین‌تر، کمتر است. نتایج حاکی از آن است که روند سالانۀ تبخیر و تعرق افزایشی و نیاز آبی گیاهان افزایش یافته است.

evaluation of changes in reference evapotranspiration in iran over the last decades

introductiontoday, one of the biggest challenges for mankind is the lack of water resources in the world. thisis one of the limiting factors for agricultural development in iran in recent years. identifying andestimating reference evapotranspiration (et0) can help make decisions to plan and mitigate theuse of water resources and appropriate management methods in the country. thus, one of theways to reduce water losses in the fields is good irrigation planning, which is based on accurateestimation of the water requirements of plants and et0. the aim of this research is to evaluate theet0 changes using temperature and radiation methods, statistical tests such as man-kendall,sen’s slope analysis in iran over the last decades.