بررسی تاثیر عامل‌های طبیعی و انسانی بر افت سفرۀ آب زیرزمینی در دشت میناب

یکی از منابع آب شیرین در مناطق خشک و نیمه‌خشک آب‌های زیرزمینی است که موجب تاب‌آوری در برابر کمبود بارش می‌شود. اما در چند دهۀ گذشته، به دلیل رشد جمعیت و توسعه کشاورزی و صنعتی، فشار جبران‌ناپذیری بر آن وارد نموده و موجب افت سطح آب‌زیرزمینی در بیشتر نقاط دنیا بخصوص در ایران شده است. از طرفی علاوه بر تغییرات کاربری اراضی، نوسانات متغیرهای هیدرواقلیمی نیز بر تغییرات تراز سفره موثر است. دشت میناب در استان هرمزگان طی چند دهۀ اخیر، به دلایل متعدد دچار افت تراز آب زیرزمینی شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل هیدرواقلیمی و انسانی بر این تغییرات صورت گرفته است. براین اساس، با استفاده از تصاویر ماهوارۀ لندست، نقشة تغییرات کاربری اراضی در سه بازۀ زمانی استخراج شد. همچنین متغیرهای هواشناسی و هیدرولوژیک و سطح آب زیرزمینی منطقه نیز در بازۀ زمانی 1365 تا 1399 با استفاده از آزمون ناپارامتری من- کندال و پتیت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تغییرات سطح آب زیرزمینی حاکی از افت 10/19m در دشت است که این کاهش تراز از سال 1381 آغاز و تاکنون با رشد 0/449m در سال ادامه دارد. نتایج بررسی روند متغیرهای هیدرواقلیمی نشان داد، باران و دبی جریان رودخانه در این منطقه رو به کاهش و تبخیر-تعرق پتانسیل و دما رو به افزایش هستند و عموماً نقاط شکست و نقطۀ تغییرات در نمودار از دهۀ 1380 آغاز شده است. تغییرات کاربری اراضی نشان داد، مقدار اراضی مرتعی 22% کاهش و اراضی مسکونی و اراضی کشاورزی فاریاب تقریبا دو برابر شده است. همچنین احداث و بهره‌برداری سد میناب از سال 1363، کاهش جریان آب ورودی از حوزۀ آبخیز بالادست به دشت و کاهش 22% تغذیه‌ آبخوان، افزایش تعداد چاه‌ها طی سه دهۀ گذشته برای هدف کشاورزی و تهیۀ آب شرب بندرعباس و میناب از دیگر عوامل موثر بر افت آبخوان بوده است.

study the effect of natural and anthropogenic factors on the ground water falling in the minab plain

groundwater is the main source of fresh water in arid and semi-arid regions, making it resilient to the lack of precipitation. previously, groundwater was considered an unlimited or, at a minimum, entirely renewable natural resource. however, in recent decades, primarily because ofpopulation growth and industrial development, it has been under irreparable pressure, which has resulted in groundwater depletion in most parts of the world, in particular in iran. in addition to the mentioned factors, climatic events, climatic changes caused by global warming and drought sequences, geological and topographical characteristics are also effective at raising and lowering ground water levels. several studies have been conducted to investigate factors affecting thedepletion of aquifers. studies such as the investigation of climatic factors and aquifer extraction on changes in the level of the maharluo lake, changes in groundwater quantity and quality in sistan and balochistan and factors affecting the depletion of aquifer storage in darab have shown that the human and climatic factors have been effective in depleting groundwater. studies in china have stated that socio-economic and agricultural development, land use changes, and damconstruction are the most important factors in depleting groundwater resources. the minab plain is one of the fertile areas of hormozgan province, where excessive groundwater extraction has reduced groundwater levels in the area. this plain also plays an important part in the transfer of water between basins from minab to bandar abbas, so that a large quantity of water is pumped and transferred daily. therefore, it is important to study the variables that affect the depletion ofgroundwater reserves in this plain. considerable research has been carried out in the minab plainto investigate changes in hydroclimatic variables, land use and groundwater. however, no research was conducted on the effect of these factors on groundwater loss. the aim of this researchis to analyze the trend of hydro-climatic variables and groundwater level, to investigate land use changes, to detect the trend of groundwater extraction, water transfer operations from minab plain to bandar abbas and, to investigate its effects on depletion in the minab plain.