پیش‌بینی تاثیر تغییر کاربری و پوشش اراضی بر گسترش تپه‌های ماسه‌ای در بیابان‌های ساحلی جنوب شرق ایران با استفاده از مدلca-markov

با توجه به تغییرات گسترده و غیراصولی کاربری اراضی، آشکار سازی تغییرات پوشش سرزمین و کاربری اراضی در طول دوره ‌های زمانی با استفاده از تصاویر ماهواره ‌ای، برای مدیریت پایدار منابع طبیعی، امری ضروری است. پژوهش حاضر با هدف پایش تغییرات کاربری اراضی، مدل سازی و پیش‌بینی وضعیت آن ها در 15 سال آینده در سواحل بیابانی جاسک (دریای عمان) انجام شد. به‌منظور آشکارسازی تغییرها از تصاویر ماهواره لندست سال های 1366، 1382 و 1397 استفاده شد. پس از انجام تصحیح‌های هندسی و جوی بر روی تصاویر، نقشه کاربری مربوط به هر سال در قالب 11 واحد کاربری و پوشش اراضی با استفاده از روش طبقه ‌بندی ترکیبی تهیه شد. مدل سازی تغییر کاربری با به ‌کارگیری مدل سلول‌های خودکار زنجیرۀ مارکوف در مرحلۀ اول برای صحت سنجی مدل و در مرحله دوم برای پیش‌بینی کاربری اراضی در سال 1412 انجام شد. ارزیابی مقدار تطابق نقشه شبیه ‌سازی شده سال 1397 و نقشه واقعی با ضریب کاپای 0.83 نشان داد مدل سلول‌های خودکار زنجیره مارکوف، مدلی مناسب برای پیش‌بینی تغییرپذیری کاربری اراضی است. بر اساس نتایج به‌ دست آمده، مشابه با روند تغییرات 30 سال اخیر، در سال 1412 کشاورزی در منطقه روندی صعودی خواهد داشت و نسبت به سال 1397 رشد 74% خواهد داشت. مساحت سکونتگاه‌ها، شبکه دسترسی دریایی و کاربری آبزی پروری نیز در این دوره افزایش خواهد یافت. در سال 1412، مساحت پوشش مرتعی و پوشش گیاهی موجود در بستر رودخانه دارای روند کاهشی و بیشتر به سمت تبدیل به زمین ‌های کشاورزی خواهد بود. مساحت تپه ‌های ماسه ‌ای در سال 1412، 33.4 % افزایش خواهد یافت. این افزایش موجب خواهد شد که بخش جنوبی روستای سورگلم و بخش شرقی جنگل ‌های مانگرو در معرض حرکت و جابه جایی ماسه ‌های روان، آسیب ببینند. نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که در صورتی که روند توسعه و تغییر کاربری/پوشش اراضی همانند 30 سال قبل باشد، مناطق زیادی در معرض تهدید و آسیب حرکت ماسه ‌های روان قرار خواهند گرفت و برای کنترل و مدیریت آن لازم است تا اقدامات لازم مورد توجه قرار گیرد.

Predicting Land Use and Land Cover Changes on Sand Dunes Expansion Using CA-Markov Model (Case Study: Southeastern Coastal Desert of Iran)

Due to the intense and unprincipled changes in land use, it is necessary to detect land cover/use change over time using satellite imageries for sustainable land management. This study aims to monitor land use and land cover changes, model and predict their status in the next 15 years in Jagin plain, Jask coastal desert. In this study, Landsat satellite images of 1987, 2003 and 2018 were used to detect changes. After applying geometric and atmospheric corrections on the images, land use maps  of each year at 11 land use /land cover classes including farmlands, aquaculture, erg, halophyte, mangrove, habitable zones, nebka, vegetation affected by water flow vegetation (rangeland), bare lands, were prepared using hybrid classification method. The Markov chain forecasting model was used to validate the model in the first stage, and was used in the second stage to predict land cover/land change in 2033. Comparison of the simulated map of 2018 and the real map with the Kappa coefficient of 83% confirmed the capability of the Cellular Automata Markov Chain in predicting of land cover/land changes. According to the results, in 2032, agriculture lands in the region will have an upward trend and grow by 74% compared to 2018. Habitable zones, marine access network and aquaculture lands will also increase during the study period. In the study area, vegetation and riverbed vegetation areas show a downward trend and will mainly converted to agricultural lands. Sand dunes, which are among the main threats to people and mangrove forests, will be extended by 2032, threatening the southern part of Sorglam village and the eastern part of the mangrove forest.