رابطه بین الگوی توزیع فلزات سنگین خاک با کاربری اراضی در دشت یزد اردکان

در سال های اخیر به دلیل گسترش فعالیت های صنعتی، غلظت فلزات سنگین در محیط زیست و همچنین مواد غذایی افزایش یافته است. قدرت تجمع زیستی فلزات سنگین از دلایل خطرآفرین بودن، آن ها است. با توجه به اهمیت آلودگی عناصر سنگین پژوهش حاضر با هدف ارائه توزیع مکانی آنها در خاک و ارتباط آن با کاربری اراضی در دشت یزداردکان، استان یزد انجام شد. محل 201 نمونه خاک از عمق صفر تا cm 20 بر پایه روش نمونه برداری اَبَرمکعب (هایپرکیوب) تعیین و برداشت شد و غلظت کل عناصر fe، mn، ni، pb و zn به کمک دستگاه جذب اتمی مدل analytik jenanovaa300 اندازه گیری شد. سپس برای تبدیل داده های نقطه ای به داده های سطحی از روش های زمی نآمار idw, gpi, rbf, lpi, kriging استفاده شد. نقشه کاربری اراضی دشت یزد اردکان مربوط به سال 2016 با استفاده از روش طبقه بندی شیءگرا در 7 طبقه تولید شد. نتایج بررسی رابطه غلظت فلزات سنگین خاک با کاربری ارضی نشان داد که کاربری اراضی کشاورزی و باغ و تپه های ماسه ای با میانگین ppm 0/095 و 0/836 به ترتیب بیشترین و کمترین غلظت fe را دارند. بیشترین میانگین غلظت mn مربوط به کاربری اراضی مسکونی با 1/821 ppm و کمترین مربوط به اراضی صخره ای با  1/083 ppm  است. مرتع فقیر و اراضی بایر با 0/302 ppm بیشترین و اراضی مسکونی با میانگین 0/219 ppm کمترین غلظت ni را دارند. بیشترین میانگین pb در کاربری اراضی کشاورزی و باغ و اراضی مسکونی (1/465 و 1/373  ppm به ترتیب) و کمترین میانگین در اراضی صخره ای با 0/925 ppm  دیده می ‌شود. کاربری های اراضی کشاورزی و باغ با 0/583 و اراضی مسکونی با 0/552 بیشترین میانگین غلظت zn و کاربری اراضی صخره ای با 0/342 ppm کمترین غلظت zn را به خود اختصاص داده اند.

Investigating the Relationship Between the Distribution Pattern of Heavy Metals in Soil and Land Use in the YazdArdakan Plain

In recent years, due to the expansion of industrial activities, the concentration of heavy metals in the environment as well as foods has increased. Heavy metals are dangerous because of their bioaccumulation. Regarding the importance of contamination of heavy elements of the soil, the present study aimed to provide the spatial distribution of heavy metals and its relationship with land use in the YazdArdakan plain, Iran. First, 201 soil samples from depths of 0 to 20 cm were sampled using the hypercube method, and the total concentration of iron, manganese, nickel, lead, and zinc elements were determined using Analytical JenanovAA300 atomic absorption device. Then, to convert point data to surface data, geostatistical methods of IDW, GPI, RBF, LPI, and Kriging were used. The land cover/use map of the YazdArdakan plain in 2016 was mapped using an objectoriented classification method. Results of the relationship between heavy metals concentration and land cover/use showed that the agricultural lands and gardens and sand dunes with the mean of 0.950 and 0.836 ppm had the highest and lowest iron concentrations. The highest mean concentration of manganese was related to the residential land (1.821 ppm) and the lowest mean of rocky terrains (1.083 ppm), the most average for poor rangelands and bare land was (0.302 ppm), Residential areas had the lowest nickel concentration (0.192 ppm). The highest mean of lead metal in agricultural land and gardens, as well as residential areas (1.465 and 1.373 ppm, respectively) and the lowest, mean in rocky terrains (0.925 ppm). Agricultural and gardens areas, and residential lands, have the highest mean of zinc concentration (0.583 and 0.552 ppm, respectively), and the rocky terrain has the lowest zinc concentration (0.342 ppm).