تاثیر عوامل محیطی بر مقدار مواد موثره گیاه nepeta asterotricha rech.f با بهره‌گیری از روش تحلیل کاهشی

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر برخی عامل های محیطی بر مقدار مواد موثره گیاه دارویی پونه سای کرک ستاره ای nepeta asterotricha rech.f در هشت رویشگاه استان یزد انجام شد؛ و در پایان بهترین رویشگاه دارویی آن تعیین شد. به این منظور ویژگی های خاکی در سه تکرار از هر رویشگاه، شامل ازت، فسفر، پتاسیم، اسیدیته، شوری، بافت خاک اندازه گیری شدند. همچنین ویژگی های توپوگرافی شامل ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت آن در رویشگاه ها اندازه گیری گردید. برای بررسی اسانس، نمونه های گیاهی در هشت منطقه با سه تکرار جمع آوری و پس از خشک کردن در شرایط آزمایشگاهی و سایه، اسانس گیری به مدت سه ساعت انجام گرفت. برای بررسی رابطه بین متغیرهای محیطی و مواد موثره از تحلیل کاهشی rda استفاده شد. مقایسه میانگین ها با بهره گیری از آزمون توکی و سطح معنی داری 05/0 انجام شد. 31 ترکیب شیمیایی در مواد موثره شناسایی شد که 24 ترکیب در  رویشگاه های مختلف با هم اختلاف داشتند. نتایج نشان داد که مواد موثره موجود در گونۀ مورد بررسی، از جمله αthujene،αterpinene، pcymene، (z)βocimene، γterpinene، terpinen4ol، cissabinene hydrate،αterpinolene، 4aβ,7α,7aαnepetalactone و 4aα,7α,7aβnepetalactone در دو مرحله رشد رویشی و گلدهی، و هشت رویشگاه، اختلاف معنی داری در سطح 95 درصد داشتند. در مرحله رویشی مواد موثره 1,8cineole، cissabinene hydrate، transcaryophyllene و limonene و در مرحله گلدهی، مواد موثره rose furan epoxide ، 4 aβ,7α,7aαnepetalactone، αpinene، cislinalool oxide، αterpinolene دارای بیشترین مقدار بودند. در بین متغیرهای محیطی نیز هدایت الکتریکی، پتاسیم، شن و ارتفاع تاثیر بیشتری در مرحله گلدهی داشتند. از آنجایی که رویشگاه های ده بالا و تقی آباد دارای شرایط بهتری از نظر این متغیرها بود و مقدار مواد موثره اسانس گیاه مورد بررسی در آن ها بیشتر بود، بنابراین پیشنهاد می شود از پایه های گیاهی این مناطق برای احیاء مناطقی با شرایط محیطی مشابه استفاده شود. همچنین این رویشگاه ها به عنوان رویشگاه های بهینه این گونه در استان یزد تعیین شدند.

The Effect of Environmental Factorss on the Amount of Essential Oil of Nepeta asterotricha Rech.f. Using RDA Technique

Nepeta asterotricha Rech.f. is a medicine plant. The goal of this research is to investigate the effect of some environmental factors on amount of essential oil of Nepeta asterotricha Rech.f at 8 habitats in Yazd province to determine optimal environmental factors for rangeland management and reclamation. Soil samples were collected and measured phosphorus, nitrogen, and potassium and pH, electrical conductivity, and sand, silt, and clay (Hydrometric) at three replications from each habitat. Topographic factors including elevation, slop, and aspect were recorded in habitats. Plant samples in three replications in 8 habitat and essential oils were obtained by hydro distillation for 3 hours. Investigation on the correlation between essential oils and some ecological factors were done by using Redundancy Analysis v. 4. Comparison of means were done using Tukey tests (p≤ 0.05). Number of identified chemical compounds were 31 that 24 components had different between habitats. Results showed that the active ingredients in Nepeta asterotricha Rech.f including αThujene, αTerpinene, pCymene, (Z) βOcimene, γTerpinene, terpinen4ol, cisSabinene hydrate, αTerpinolene, 4aβ, 7α, 7aαnepetalactone and 4aα, 7α, 7aβnepetalactone had significant differences at 95% level in growing and flowering phases, and 8 habitats.The active substances of 1, 8Cineole, cisSabinene hydrate, transCaryophyllene and Limonene had most of amount in the growing phase and the Rose furan epoxide, 4 aβ, 7α, 7aαnepetalactone, αPinene, cisLinalool oxide, α Terpinolene in the flowering phase.Eelectrical conductivity, potassium, sand and elevation from sea level among environmental factors,had more effects in flowering phase. Scine, Thghiabad and Dehbala habitats had better situations of environmental factors and the essential oil are recommended to ude from the species of these habitats for reclamation of regions with similar environmental factors. Also these habitats were determined as the optimal habitats for this species in Yazd province.