بررسی ساختار جوامع و تنوع گونه‌ای علف‌های هرز در مزارع زعفران خراسان

پوشش های گیاهی علف های هرز در بوم نظام های زراعی از تعداد زیادی گونه تشکیل شده اند که در واکنش به عملیات زراعی ظهور پیدا کرده اند. به منظور بررسی ساختار جوامع و تنوع گونه ای علف های هرز مزارع زعفران استان خراسان، جمعیت علف های هرز در هفت شهرستان (شامل مشهد، نیشابور، گناباد، تربت جام، تربت حیدریه، بیرجند و قائن) در سال های 1393 و 1394 مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی از مرحله های رشد رویشی، رکود تا گلدهی زعفران در مجموع 50 مزرعه به صورت تصادفی انتخاب و نمونه برداری از علف های هرز به روش سیستماتیک و مطابق الگوی دبلیو و با استفاده از قاب 1×1 متر مربعی انجام شد. گروه بندی شهرستان ها با استفاده از تجزیه خوشه ای به روش سلسله مراتبی پیوسته کامل بر اساس فواصل اقلیدسی انجام شد. شاخص های مورد بررسی شامل ضریب ثبات، سیمپسون، شانون وینر، مارگالف و منهینیک بودند. نتایج نشان داد که گونه های هرز غالب 50 گونه و متعلق به 19 خانواده می باشند که خانواده های غلات، شب بو، کاسنی و بقولات به ترتیب با 11، 9، 8 و 6 گونه غالب بودند. گونه های هرز عمدتاً دولپه، سه کربنه، سمج و یکساله بودند. بیشترین ضریب ثبات در مقایسه مرحله های رشدی زعفران به ترتیب برای خارشتر (alhagi camelorum)، یولاف وحشی (avena fatua) و بومادران (achillea millefolium) با 81/30، 11/24 و 14/12 به دست آمد. همچنین تمام گونه های هرز بجز خارشتر (به عنوان گونه پایدار) و یولاف وحشی (به عنوان گونه موقتی)، به صورت گونه های اتفاقی شناخته شدند. بالاترین شاخص های تنوع علف های هرز مربوط به مرحله رشد رویشی زعفران بود. ضریب همبستگی بین تراکم علف های هرز و درصد خسارت عملکرد زعفران برابر با 98/0=r2 محاسبه شد. بر اساس آنالیز کلاستر، شهرستان های مورد مطالعه از نظر شاخص های تنوع زیستی علف های هرز در سطح تشابه 75 درصد در سه گروه طبقه بندی شدند.