مطالعه تنوع ژنتیکی و برخی از صفات زراعی و کیفی در زعفران (crocus sativus l.)

به منظور مطالعه تنوع ژنتیکی و زراعی زعفران، شش اکوتیپ از نقاط مختلف استان خراسان (مشهد، تربت جام، گناباد، تربت حیدریه، قاین و بیرجند) جمع آوری و در طی دو سال زراعی 93-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج مزرعه ای نشان داد که اختلاف معنی داری بین اکوتیپ ها از لحاظ اکثر صفات زراعی و کیفی مورد مطالعه وجود دارد. به‌طوری‌که تجزیه خوشه‏ای، اکوتیپ‏های تربت‌حیدریه، مشهد و تربت جام را در یک خوشه‏ و اکوتیپ‏های بیرجند، قاین و گناباد را در خوشه‏ دیگر گروه بندی نمود. همچنین نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان داد که اکوتیپ‏های تربت‌حیدریه و مشهد به ترتیب به‏ عنوان بهترین‏ اکوتیپ‏های زعفران در ارومیه شناخته شدند. از طرفی نتایج ژنتیکی نشان داد که از بین 30 جفت آغازگر ssr مورد استفاده، 22 جفت آغازگر (73%)، در مجموع 44 آلل چندشکلی را شناسایی نمودند (میانگین 2 عدد). میانگین شاخص شانون (i)، تنوع ژنتیکی (h) و محتوی اطلاعات چندشکلی (pic) به ترتیب 688/0، 424/0 و 402/0 تخمین زده شد که این نتایج از وجود تنوع ژنتیکی در بین اکوتیپ های زعفران خبر می دهد و این تنوع توسط تجزیه های دیگری از جمله تجزیه واریانس مولکولی مورد تایید قرار گرفت. از طرفی نتایج حاصل از تجزیه خوشه‏ای داروین، هر کدام از اکوتیپ‏های بیرجند، مشهد و گناباد را در یک خوشه‏ و سه اکوتیپ تربت‌حیدریه، قاین و تربت‌جام را به دلیل شباهت بالا همگی را در یک خوشه‏ قرار داد و این گروه بندی توسط تجزیه به مولفه‏های اصلی مورد تایید قرار گرفت. قابل ذکر است شباهت ژنتیکی بالایی بین اکوتیپ‏های زعفران (9065 درصد) تخمین زده شد. در مجموع نتایج حاصل از این تحقیق ضمن بیان این موضوع که نشانگرهای ریزماهواره ابزار مفیدی برای ارزیابی تنوع ژنتیکی و گروه‏بندی اکوتیپ های زعفران هستند. این موضوع را نیز تایید نمود که زعفران گیاهی منومورف نبوده و می توان تنوع مفیدی را جهت استفاده در برنامه های اصلاحی شناسایی کرد.