ارزیابی قابلیت گل‌آوری بنه‌های زعفران (crocus sativus l.) تحت شرایط مزرعه‌ای و کنترل‌شده در منطقه دشت ساری

پژوهش حاضر به‌منظور دستیابی به بهترین شیوه کاشت و حصول حداکثر عملکرد گل و کلاله زعفران (crocus sativus l.) در دشت ساری طی دو مرحله انجام شد. مرحله اول در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در طی سال‌های 1401-1400 به‌صورت کرت‌های خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل عمق زهکش (جوی) 15، 30 و 45 سانتی‌متر در کرت‌های اصلی و سه فاصله زهکش (عرض پشته) 50، 100 و 150 سانتی‌متر در کرت‌های فرعی بود. در مرحله دوم نگهداری بنه های تولید شده به‌مدت 3 ماه در محیط انکوباسیون و سپس انتقال بنه ها به دو محیط متفاوت هواکشت و مزرعه جهت ارزیابی عملکرد گل و کلاله زعفران صورت گرفت. صفات اندازه گیری شده شامل تعداد گل تولید شده، متوسط وزن گل و وزن کلاله خشک در شرایط مزرعه و هواکشت و همچنین میزان سافرانال، پیکروکروسین و کروسین در شرایط هواکشت بود. ارزیابی صفات زایشی زعفران در شرایط هواکشت نشان داد که با افزایش عمق زهکش و کاهش فاصله زهکش صفاتی مانند تعداد گل، وزن گل و وزن خشک کلاله افزایش یافت؛ به‌طوری‌که‌ تیمار عمق زهکش 30 سانتی‌متر با فاصله زهکش 100 سانتی‌متر بالاترین مقادیر و افزایشی معادل 41، 40 و 45 درصد نسبت به میانگین مقادیر در کمترین عمق زهکش را نشان داد. البته اختلاف معنی داری با تیمار عمق زهکش 45 سانتی متر و فاصله زهکش 100 سانتی متر وجود نداشت. علاوه ‌براین، نتایج نشان داد که با افزایش عمق زهکش و همچنین افزایش فاصله زهکش میزان پیکروکروسین کاهش یافت و همچنین اختلاف معنی داری بین تیمارهای مختلف برای میزان کروسین مشاهده نشد. مقایسه صفات زایشی گیاه در دو شرایط هواکشت و مزرعه نشان داد که تعداد گل، وزن تر گل و وزن خشک کلاله در شرایط مزرعه نسبت ‌به هواکشت به‌ترتیب معادل 21، 20 و 12 درصد کاهش یافت. به‌طور کلی، نتایج حاکی از آن بود که جهت دستیابی به بالاترین تولید زعفران در اراضی ساحلی، تکثیر بنه در مزرعه و در بسترهایی با عمق و فاصله زهکش به‌ترتیب 30 و 100 سانتی‌متری و سپس گل گیری بنه های تولیدی در شرایط هواکشت می تواند شیوه اقتصادی مناسبی برای کشت یکساله زعفران در منطقه دشت ساری باشد.

evaluation of the flowering ability of saffron (crocus sativus l.) corm under field and controlled environmental conditions in sari plain region

the present research was conducted in order to achieve the best method of planting and obtaining the maximum yield of flowers and stigmas of saffron (crocus sativus l.) in two stages in sari plain. the first stage was carried out in the research farm of sari agricultural sciences and natural resources university during 2021-2022 as split plots on randomized complete blocks design with three replications, in which the experimental treatments included drainage depth (15, 30, and 45 cm) in the main plots and three drainage distances (50, 100 and 150 cm) in the subplots. in the second stage, the produced corms were stored for three months in the incubation environment, and then, the corms were transferred to two different environments of aeroponic and field to evaluate saffron’s flower and stigma performance. the measured traits included the number of produced flowers, average flower weight, dry stigma weight in both field and aeroponic, and the amount of safranal, picrocrocin, and crocin and in aeroponic conditions. the evaluation of reproductive traits of saffron under aeroponic showed that with increasing the depth of the drain and decreasing the distance of the drain, traits such as the number of flowers, flower weight, and stigma dry weight increased; when the maximum value of these traits, equivalent to 4744 flowers.m-2, 1423 g.m-2, and 10.7 g.m-2 were observed at 30 cm drainage depth and 100 cm drainage distance, which did not have a significant difference with 45 cm drainage depth treatment and 100 cm drainage distance. in addition, the results showed that the amount of picrocrocin decreased with increasing the depth of the drain and the distance of the drain. in addition, no significant difference was observed between different treatments for crocin content. comparing the reproductive traits of plants under two cultivation conditions, namely air, and field, revealed a reduction of 21%, 20%, and 12% in the number of flowers, fresh flower weight, and dry weight of stigma, respectively, within the field conditions. in summary, the findings suggest that, for optimal saffron production in coastal areas, the propagation of corms in the field at depths of 30 cm and 100 cm with proper drainage, followed by flowering of the propagated corms through aeroponic cultivation, could be a viable and economically sound approach for one-year saffron cultivation in the sari plain region.