بررسی عوامل اجتماعی-اقتصادی اثرگذار بر سیستم ناپایدار کشت پر تراکم زعفران (مطالعه موردی: شهرستان گناباد)

شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی یکی از مناطق عمده کشت زعفران در کشور به شمار می‌رود که متاسفانه عملکرد مزارع زعفران این شهرستان طی سالیان اخیر کاهش چشم گیری داشته است. بررسی‌های میدانی و نظرات مهندسین کشاورزی حاکی از آن است که کشت متراکم زعفران می‌تواند به عنوان یکی از دلایل کاهش عملکرد مطرح باشد. زیرا کشت متراکم این محصول اگرچه که باعث شروع زودتر دوره بهره‌برداری می‌شود، اما به دلیل ایجاد رقابت بین بنه‌ها، بر عملکرد گیاه در سال‌های بعد اثر منفی دارد و طول دوره بهره برداری را کاهش می‌دهد. ضمن این که امکان کشت مجدد زعفران در آن مزرعه تا مدتی طولانی وجود نخواهد داشت. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر تراکم کشت بر عملکرد مزارع زعفران و تعیین عوامل اجتماعی اقتصادی اثرگذار بر سیستم ناپایدار کشت پرتراکم زعفران صورت پذیرفت. به منظور  تحلیل داده‌ها از مدل هکمن دو مرحله‌ای که شامل یک الگوی پروبیت و یک الگوی رگرسیون خطی می‌باشد، در یک دوره 6 ساله طی سال‌های 1390 تا 1395 استفاده گردید. در نهایت متغیرهای سن، آگاهی کشاورزان نسبت به عوامل کاهش عملکرد، و شرکت در کلاس‌های آموزشی و ترویجی به عنوان عواملی شناخته شدند که تاثیر منفی و معنی‌داری بر تراکم کشت داشته و از این جهت می‌توانند موجب جلوگیری از کشت پرتراکم این محصول شوند.  متغیرهای درآمد و سطح تحصیلات اثر مثبت و معنی‌داری بر تراکم کشت دارند و اثر متغیر بیمه محصولات کشاورزی در هیچ‌کدام از دو مدل معنی‌دار نیست. لذا آگاهی ‌بخشی به کشاورزان از طریق کلاس‌های آموزشی و ترویجی و همچنین استفاده از تجارب کشاورزان مسن و باتجربه به منظور جلوگیری از کشت پرتراکم این محصول توصیه می‌شود.