ابعاد فقهی و حقوقی «رای ممتنع» در مجلس شورای اسلامی

رای ممتنع یکی از اقسام آرایی است که در مجلس شورای اسلامی استفاده می‏شود. این رای در بسیاری از موارد در کنار رای مثبت یا موافق و رای منفی یا مخالف معنا می‌یابد و در آن فرد از ارائه رای اعلامی و گویا (مثبت یا منفی) خودداری می‏کند. تحلیل افعال حکمرانی بر اساس موازین اسلامی و لزوم عدم مغایرت این افعال با معیارهای اسلامی ضرورت این بررسی فقهی و حقوقی را برجسته می‏سازد؛ تا در کنار عنصر حجیت از اصول و رویکردهای کارآمد موجود در حقوق تطبیقی نیز برای وضعیت حقوقی «رای ممتنع» بهره جست. بر همین اساس، مسئله اصلی این نوشتار توصیفی‌ تحلیلی و کتابخانه‏ای آن است که با لحاظ گستره تکالیف ناشی از نمایندگی در کنار میزان آزادی عمل و زیست اخلاقی برای نماینده و نیز ضرورت‌های حاکم بر تصمیم‏گیری در شرایط مختلف حکم رای ممتنع در دو ساحت «حکم تکلیفی» و «حکم وضعی: تفسیر وضعیت رای ممتنع داده‌شده» چیست. از جمله نتایج مقاله آنکه در فقه و حقوق تطبیقی رویکردهای مختلفی در مواجهه با این مسئله اتخاذ شده؛ ولی در فقه غالب گزاره‏ها و مبانی بر ممنوعیت و عدم جواز رای ممتنع در وضعیت اولیه رهنمون می‏شود. در عین حال به صورت موردی و استثنائی در برخی موارد می‏توان به تجویز رای ممتنع قائل شد. از دیگر اصول حاکم بر رای ممتنع اصل شفافیت و اصل ارزش حقوقی نسبی است که راهی میانه برای «به‌کارگیری» و نیز «تفسیر رای ممتنع» بر اساس قرائن یا وضعیت متیقن قبلی خواهد گشود.

jurisprudential and legal dimensions of abstention in the islamic council of iran

abstention is one of the types of votes used in the islamic council. this vote, in many cases, has a meaning next to a positive or favorable vote and a negative or opposed vote, and in that case, the person refrains from giving a declarative and expressive vote (positive or negative). analyzing the acts of governance based on islamic standards and the necessity of not contradicting these acts with islamic standards highlights the necessity of this jurisprudential and legal review; in addition to authenticity, the efficient principles and approaches in comparative law can also be used for the legal status of abstention. based on this, the main problem of this descriptive-analytical and library paper is that, considering the range of tasks arising from representation, along with the degree of freedom of action and moral life for the representative, as well as the necessities governing decision-making in different situations, what an abstention in the two areas of assignment ruling and status ruling: interpretation of the status of the abstained vote is? among the results of anake’s paper, in jurisprudence and comparative law, different approaches have been adopted in facing this issue; but in jurisprudence, the majority of statements and bases are guided by the prohibition and impermissibility of abstention in the initial situation; at the same time, on a case-by-case and exceptional basis, in some cases, it is possible to prescribe abstention. among other principles governing the abstention vote is the principle of transparency and the principle of relative legal value, which will open a middle way for application and interpretation of the abstention vote based on the evidence or the previous certain situation.