درآمدی بر تکلیف دولت در «حذف تشکیلات غیرضرور»

یکی از تکالیف مهمی که قانون اساسی برای دولت پیش‌بینی کرده، «ایجاد نظام اداری صحیح و حذف تشکیلات غیرضرور» است. پس از چند دهه از وضع چنین حکمی و تصویب هنجارهای گوناگون، هنوز دولت نتوانسته است به‌طور کامل، نظام اداری کشور را منطبق با تکلیف پیش‌گفته سازماندهی کند. یکی از دلایل این مسئله، عدم دستیابی به نظرگاهی روشن نسبت به شاخص‌های نظام اداری صحیح و به‌ویژه بایسته‌های مربوط به حذف تشکیلات غیرضرور و عدم تعیین حدود وظایف قوای دولت در عمل به این تکلیف است. نوشتار حاضر با برگرفتن روش توصیفی- تحلیلی و موردکاویِ نظرات شورای نگهبان می‌کوشد تا به پرسش‌های زیر پاسخ دهد: منظور از حذف تشکیلات غیرضرور چیست؟ قوای حکومتی در تحقق تکلیف پیش‌گفته چه وظایفی بر عهده دارند؟ در خصوص حذف تشکیلات غیرضرور از نظرات شورای نگهبان چه آموزه‌هایی به‌دست می‌آید؟ به‌صورت کوتاه یافته‌های این نوشتار بدین‌ترتیب صورت‌بندی می‌شوند: قید «غیرضرور» تشکیلات نامتناسب با ماموریت‌ها و شرح وظایف قانونی دولت را در برمی‌گیرد؛ تشکیلات موازی، تکراری، فاقد کارکردِ داخل در صلاحیت دولت از مصادیق آن محسوب می‌شوند؛ مخاطب این تکلیف اگرچه بیشتر قوه مجریه است، دیگر قوا و نهادهای حکومتی نیز در این زمینه وظایفی دارند. در نهایت رویه معتنابهی در خصوص استناد به «حذف تشکیلات غیرضرور» در نظرات شورای نگهبان ملاحظه نمی‌شود.

an introduction to the state function of eliminating unnecessary organizations

one of the important tasks which has been provided in the constitution for the government is to establish proper administrative system and eliminate unnecessary organizations. after decades of this ruling and the approval of various norms, the government has not yet been able to organize the administrative system in accordance with the aforementioned task. one of the reasons for this failure is the lack of a clear view of the elements of a proper administrative system, especially about the elimination of unnecessary organizations. this article tries to answer the following questions by taking a descriptive-analytical method and analyzing the comments of the guardian council: what does eliminating unnecessary organizations mean? what are the responsibilities of government powers in fulfilling this task? the findings of this paper are summarized as follows: the term unnecessary includes the organization disproportionate to the missions and the description of the legal duties of the government. parallel, repetitive, non-functional organizations within the competence of the government are considered as examples of unnecessary organizations. this task is mostly addressed to the executive branch, but other branches of government also have responsibilities in this regard. finally, there is no significant practice for invoking the elimination of unnecessary organizations in the guardian council’s opinions.