انسان قانون اساسی؛ سرشت انسان از منظر قانون اساسی

شاخه‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی از جمله حقوق، ناگزیر بر دیدگاهی خاص از سرشت و ماهیت انسان بنا شده‌اند و این رویکردها در منابع حقوق جاری و ساری شده است. قانون اساسی نیز به‌مثابه منبع سترگ سیاسی‌ترین شاخه حقوق (حقوق عمومی) حامل دیدگاهی ناظر بر سرشت و ماهیت آدمی است که می‌توان آن را از لابه‌لای اصول آن به مدد مقدمه و مشروح مذاکرات مجلس موسسان استنباط کرد. نتیجه چنین تلاشی می‌تواند یاریگر محققان در درک بیش از پیش نسبت به نظام حقوقیسیاسی حاکم، فهم مبنای هنجارهای تجویزشده و نهادهای پیش‌بینی‌شده در قانون اساسی باشد. این مقاله با روش تحلیلی و استنتاجی می‌کوشد تا به این پرسش بنیادین پاسخ دهد که «سرشت انسان» در منظر قانون اساسی چگونه است و جامعه سیاسی متشکل از انسان‌ها در این قانون چه مختصاتی دارد و پاسخ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به چیستی و کیستی انسان کدام است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که انسانِ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، در جایگاه مخلوق خداوند، حاکمیت و تشریع را مختص او می‌داند و تسلیم در برابر امر اوست و رابطه خود را با دیگر انسان‌ها و طبیعت براساس وظیفه الهی‌اش تنظیم می‌کند. انسانِ قانون اساسی ذاتاً شخصی در حال رشد، مختار، دارای کرامت ذاتی اعطایی و برابر با همنوعان خود است. از منظر این قانون، جامعه سیاسی ایران، بر مدار اعتقاد متحد شده و بر سرنوشت اجتماعی خود حاکم و به‌سوی غایت خود در حال رشد است. قانون اساسی به طبیعت بشر خوش‌بین است، اگرچه امکان ارتکاب جرم و خطا او را از نظر دور نداشته است، اما بنابر شان تشریعی خود در راستای فراهم آوردن زمینه رشد، به امکان حرکت قهقرایی انسان اشاره‌ای نمی‌کند.

Constitutional Man; Human Nature from the Perspective of the Constitution

The branches of humanities and social sciences, including law, are inevitably based on a particular view of human nature. The Constitution, as the largest source of the most political branch of law public law carries a view of the nature of man, which can be deduced from its principles with the help of the introduction and detailed discussions of the Constituent Assembly. The result of such an effort can help researchers to better understand the ruling legalpolitical system and the basis of the norms prescribed and the institutions provided for in the constitution. This article tries to answer the fundamental question of what human nature in the perspective of the constitution is, and what the characteristics of a political society composed of human beings in this law are, and the answer of the Constitution of the Islamic Republic of Iran to what and who is human? The findings of this study show that the human being of the Constitution of the Islamic Republic of Iran, in the position of God’s creature, considers sovereignty and legislation as his own and submits to his command and regulates his relationship with other human beings and nature according to his divine duty. The Constitution man is inherently a growing person, free and endowed with inherent dignity, and equal to his own kind. The view of the Constitution is that the political society of Iran is united in the circle of belief and governs its social destiny and is growing towards its goal. The Constitution is optimistic about human nature, although it has not ruled out the possibility of crime and error.