تحلیل فقهی حقوقی شاخصه‌های عدالت قضایی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

عدالت قضایی از جمله حوزه‌های مهم عدالت اجتماعی و به معنای رعایت حقوق قانونی و شرعی اصحاب دعوا در فرایندهای مختلف دادرسی است. با توجه به کیفی بودن مفهوم عدالت، امروزه بیشتر کشورها به‌منظور سنجش و ارزیابی میزان تحقق عدالت در دستگاه قضایی شاخصه‌ها و معیارهای عینی مختلفی را مشخص کرده‌اند. وجود شاخص در این حوزه ضمن آنکه موجب جهت‌دهی سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان دستگاه قضایی می‌شود، امکان ارزیابی عملکرد آن دستگاه در تحقق عدالت قضایی را فراهم می‌آورد. ازاین‌رو سوال اصلی پژوهش آن است که از دیدگاه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شاخصه‌های سنجش و ارزیابی تحقق عدالت قضایی چیست و قانونگذار چه تمهیداتی را به‌منظور تضمین این شاخصه‌ها پیش‌بینی کرده است؟این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی نگاشته شده، بیانگر آن است که قانون اساسی در راستای تحقق عدالت قضایی، ضمن تعیین قوه قضاییه به‌عنوان مسئول اجرای عدالت قضایی، به‌منظور سنجش میزان تحقق عدالت در دستگاه قضایی شاخصه‌هایی را پیش‌بینی و تمهیداتی را برای تضمین هر یک از آن‌ها ذکر کرده است. از منظر قانون اساسی، در دسترس بودن دادگاه، حاکمیت قانون، استقلال قضایی، اتقان دادرسی، برابری طرفین و رعایت حقوق دفاعی اشخاص، مهم‌ترین شاخصه‌هایی است که به‌واسطه‌ آن می‌توان میزان تحقق عدالت در دستگاه قضایی را سنجش و ارزیابی کرد

The JurisprudentialLegal Analysis of the Indicators of Judicial Justice in the Constitution of the Islamic Republic of Iran

Judicial justice is one of the important field of social justice which means the observance legal and divine rights of the companions in various processes of proceedings. Due to qualitativeness of the concept of justice, most countries nowadays have set different objective indicators and criteria for evaluating justice in the judiciary. Existence of criteria in this field, besides orienting the judiciary’s macro policies and plannings, provide for performance evaluation of that entity in realizing judicial justice. So, the main research question is to determine the evaluation criteria for realization of judicial justice and legislative means to guarantee these indicators from the viewpoint of the IRI constitution. This article through a descriptiveanalytic method indicate that the Constitution beside determining the judiciary as responsible for implementing judicial justice, has assigned some criteria and measures for evaluation of justice in judiciary. The most important indicators in this regard are availability of the court, rule of law, judicial independence, accuracy of the trial, equality before law and observance of the defense rights of the people.