چالش‌ها و حدود اختیارات مجلس شورای اسلامی از منظر تئوری سیستم‌ها

در دانش رشته مدیریت دولتی نظریات مختلفی مانند تئوری اصیل وکیل، تئوری نمایندگی و تئوری موازنه و کنترل قدرت قوا از صلاحیت نمایندگان مردم در امر قانونگذاری حمایت می‌کند. به موجب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز قوه مقننه به نمایندگی از مردم، اصلی‌ترین نهاد خط‌ مشی‌ گذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران است. با این حال اختیارات قوه مقننه در قانون اساسی در مقایسه با اختیارات سایر قوا به‌ویژه قوه مجریه در عمل دچار چالش‌ها و مسائلی است. پژوهش حاضر در تلاش است تا از طریق به‌کارگیری روش متاسنتز (فراترکیب) و مبتنی بر چارچوب نظری catwoe به‌عنوان یکی از مدل‌های معتبر در نظریه بنیادین سیستم‌ها، به تبیین برخی از این چالش‌ها بپردازد. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که چالش‌های اختیارات قوه مقننه را می‌توان در شش دسته‌ مفهومی، «تعامل با ذی‌نفعان؛ به‌ویژه قوه مجریه» (نظیر عدم توازن اختیارات با مسئولیت‌ها)، «چالش‌های مرتبط با نمایندگان مجلس شورای اسلامی» (مانند تخصص و رشته تحصیلی)، «چالش‌ها در ساختار و فرایند داخلی مجلس» (نظیر عدم جامعیت بخش‌هایی از قانون اساسی و نبود سازوکارهای تحقق آن)، «چالش جهان‌بینی و نحوه نگرش کنشگران» (مانند سوء تفسیر و برداشت از قانون و منافع ملی)، «چالش‌های مرتبط با رفتار مردم» (همچون نبود ساختار نظارتی مناسب) و در نهایت «چالش‌های زمینه‌ای» (مانند جابه‌جایی نقش کمیسیون‌ها و فراکسیون‌ها) طبقه‌بندی کرد.

Challenges and Scope of Powers of the Islamic Consultative Assembly from the Perspective of the Systems Theory

Different theories in governmental management knowledge like principleagent theory, agency theory and balance of power theory, protect the competence of the people’s representatives in legislation. According to the Constitution of the Islamic Republic of Iran, the legislative power is considered as the main policymaking institution in the Islamic Republic of Iran. Though the legislature’s authorities set forth in the Constitution are in practice experiencing some challenges in comparison with the authorities of other powers especially the executive. The present study seeks to explain some of the relevant challenges by applying Meta synthesis method based on CATWOE theoretical framework as one of the valid models within the fundamental theory of systems. The findings of the research indicate that the challenges of the legislative power can be classified into six conceptual categories: “interaction with stakeholders, especially the executive power” (such as the imbalance of authorities with responsibilities, “challenges related to parliamentarians” (such as expertise and field of education), “challenges in the structure and internal process of parliament” (such as the incomprehensiveness of some parts of the Constitution and lack of mechanisms for its implementation), “the worldview challenges and the attitude of actors” (such as misinterpretation of law and national interests), “challenges related to peoples behavior” (such as the lack of a proper supervisory structure), and finally “contextual challenges” (such as moving the role of commissions and fractions).