اساسی ‌سازی نسبی دادرسی منصفانه در قانون اساسی مشروطه

بهره‌مندی از دادرسی منصفانه، یکی از مهم ‌ترین حقّ‌ های بنیادین بشر است که امروزه در ردیف هنجارهای اساسی قرار گرفته و در قانون‌های اساسی شماری از کشورها، به اساسی‌سازی این مفهوم یا موازین آن پرداخته‌ شده است. آن‌چه از رویکرد تاریخی مهم است، جایگاه دادرسی منصفانه در قانون اساسی مشروطه، به‌عنوان نخستین قانون اساسی ایران است. پرسش اصلی این است که تدوین‌کنندگان این قانون چه رویکردی نسبت به دادرسی منصفانه داشته‌اند؟ پژوهش حاضر نشان می‌دهد که مسئله‌ «امنیّت قضایی» مورد توجّه قوّه‌ بنیادگذار قرار گرفته و در همین راستا، پاره‌ای از موازین دادرسی منصفانه، مانند قانون‌مندی، قضاءمندی، حریم خصوصی، استقلال قضایی، دسترسی به عدالت، منع بازداشت غیرقانونی و ... به ‌عنوان هنجار برتر شناسایی و اساسی‌سازی شده است. با این حال، از موازین مهمّی چون انگاره‌ بی‌گناهی، دسترسی به وکیل، نفی شکنجه و ... سخنی به میان نیامده است. از این رو، می‌توان گفت قانون اساسی مشروطه شکل ناقصی از دادرسی منصفانه را اساسی ‌سازی کرده است.