دفاع مقابله به مثل از منظر رویه محاکم کیفری بین المللی

مقابله به مثل برگردان اصطلاح لاتین «تو نیز هم» است. این اصطلاح بدین معناست که «شما نباید مرا مجازات کنید، چراکه شما نیز مرتکب همان جرم شده‌‌اید». این دفاع نخستین بار در خلال محاکمات نورنبرگ در پرونده دریاسالار داتیتز به صورت ضمنی مورد پذیرش قرار گرفت. مبنای اصلی این استدلال دکترین دستان پاک است که به موجب آن «اگر یک طرف منازعه مرتکب جرایم معینی شود، دستانش برای تعقیب یا مجازات اتباع طرف مقابل به دلیل ارتکاب جرایم مشابه پاک نیست».اخیراً محاکم کیفری جدیدتر در پرونده صدام حسین و اسلوبودان میلوسویچ هم با ایراد چنین دفاعی از سوی متهمان مواجه شدند. در واقع، اگرچه برخی به صراحت از بی‌‌اعتباری چنین دفاعی در برابر ارتکاب جرایم بین‌‌المللی سخن رانده‌‌اند، به دلیل ابهام‌‌های موجود و عدم توجّه کافی حقوقدانان، این دفاع همچنان توسط متهمان به جرایم بین‌‌المللی ایراد می‌‌گردد و مشخص نیست که حقوق کیفری بین‌‌المللی تا چه حد برای چنین دفاعی اعتبار قایل است. این مقاله با بررسی رویه قضایی دادگاه نورنبرگ و سایر دادگاه‌‌های کیفری بین‌‌المللی به این نتیجه می‌‌رسد که دفاع مقابله به مثل در جنایات علیه بشریت و نسل‌‌کشی نمی‌‌تواند دفاع مقبولی باشد، امّا در برخی جنایات جنگی و جرم تجاوز ارضی این دفاع تحت شرایطی قابل پذیرش است.