ماهیت و آثار طرح دعوای مدنی در محاکم کیفری

در برخی نظام‌های قضایی که دادگاههای حقوقی و کیفری در رسیدگی به دعاوی در صلاحیت خود به صورت تخصصی عمل مینمایند اصل بر این است که دادگاه حقوقی به دعاوی مدنی و دادگاه کیفری به دعاوی کیفری رسیدگی مینماید. اما گاهی دادگاه کیفری به طور استثنایی امکان رسیدگی به دعوی حقوقی را پیدا میکند. دعوای خصوصی ناشی از جرم به‌منظور جبران ضرر و زیان مادی، معنوی یا از بین رفتن منافع ممکن‌الحصول از سوی بزه‌دیده اقامه می‌شود. این دعاوی از حیث ماهیت به عنوان مصداقی از مسئولیت مدنی مرتکب بزه بوده و از حیث شکلی مستلزم رعایت تشریفات قانون آیین دادرسی مدنی است. دعوای خصوصی ناشی از جرم، از مصادیق دعاوی حقوقی محسوب شده و با دعاوی عمومی، نقاط افتراق و اشتراکی دارد. از نظر هدف، مدعی، مدعی علیه و صلاحیت، با دعوای عمومی متفاوت و از منظر منشا و صلاحت دادگاه کیفری، به دعوای عمومی شباهت دارد. در برخی موارد قانون گذار به جهت این که دادگاه کیفری در جریان کامل پرونده ی کیفری و خسارت وارده قرار دارد و همچنین به منظور جلوگیری از اطاعه ی دادرسی و صرف وقت و تحمیل هزینه های اضافی بر متضرر از جرم، رسیدگی دادگاه کیفری به دعوی ضرر و زیان ناشی از جرم را با رعایت شرایطی تجویز نموده است. در این مقاله ابتدا امکان طرح دعوی مدنی در مرجع کیفری و سپس شرایط، ماهیت، آثار و منافع طرح دعوای مدنی در محاکم کیفری را مورد تحلیل و بررسی قرار می دهیم.