بررسی ساخت‌ های گفتمان ‌مدار سوره قصص بر اساس الگوی ون لیوون

هر متن به شرطی در بازتولید اندیشه مدنظر خود نقش مهمی ایفا می‌کند که بتواند به گفتمان‌هایی که کارگزاران اجتماعی را در افکار عمومی هژمونی می‌سازد، دسترسی یابد. نظریه گفتمان‌مدار ون لیوون (2008م) یکی از رویکردهای تحلیل گفتمان است که همراه با مقوله‌های جامعه‌شناختیمعنایی و با تاکید بر اهمیت کارگزاران اجتماعی گفتمان، لایه‌های پنهان زبان را در متون شفاهی و کتبی می‌کاود و روابط زیرین هر گفتمان را آشکار می‌سازد. این شاخه از تحلیل می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در مطالعات قرآنی پیدا کند؛ چراکه ساخت‌های گفتمان‌مدار قرآن کریم و میزان رازگونگی آن‌ها به خوبی نشان می‌دهد که ایدئولوژی پنهان در پس همه آن‌ها کم‌وبیش یکسان است. پژوهش حاضر در تلاش است با تکیه بر روش توصیفیتحلیلی و با استناد به الگوی گفتمان‌مدار ون لیوون، نظام گفتمانی سوره قصص را مورد تحلیل قرار دهد. علت انتخاب سوره قصص این است که این سوره به علت روایت فشرده زندگی حضرت موسی (ع)، از کارگزاران اجتماعی و کنش‌های گفتاری قابل‌توجهی برخوردار است؛ لذا تحلیل گفتمان آن با نظریه ون لیوون کاملا منطبق است. بررسی‌ها نشان از آن دارد که در این سوره، مولفه‌های گفتمانی مبتنی بر اظهار (بسامد 916) در مقایسه با مولفه‌های مبتنی بر پوشیدگی (بسامد245) از بسامد بالایی برخوردار است؛ و این بدان معناست که خداوند در یک خلاقیت سبکی، مخاطب را با نام افراد، گرو‌هها، مکان‌ها و زمان‌هایی که کارگزاران اجتماعی در آن نقش فعال دارند، آشنا می‌سازد. همچنین به ترتیب شیوه تعیین نقش (بسامد475)، تعیین نوع اشاره (بسامد353) و تعیین ماهیت (بسامد88) بیشترین بازنمایی را در انواع اظهارِ کارگزاران اجتماعی در این سوره داراست.