سیاق و کارکرد آن در کتاب التعبیر القرآنی (بررسی دیدگاه فاضل صالح السامرایی)

سیاق از مقولۀ دلالتهای عقلی و بهترین قرینه در کشف دقیق معانی آیات برای مفسرین، زبان شناسان وعلمای بلاغت می باشد. مساله اصلی این پژوهش نیز تبیین، ارزیابی و چگونگی کاریرد آن در کتاب التعبیر القرآنی به قلم ادیب عراقی، فاضل صالح السامرایی بوده که با استقراء و گزینش برخی آیات از قرآن کریم انجام گرفته است. وی با هدف نشان دادن جلوه های ادبی اعجاز قرآن ضمن رد مساله تکرار به بیان اسرار آیات متشابه پرداخته است و ثابت نموده چگونه هر واژه ای بر جای خود آنچنان مستقر است که امکان جابجایی با لفظ مشابه را ندارد؛ زیرا با روح کلمه و کلام یعنی سیاق پیوند خورده است. یکی از شاخصه های مهم تبیین های او پیوند لغت و نحو با معانی در بلاغت است. وی در این عرصه با تکیه بر آراء پیشینیان و کتب آنها مانند «ملاک التاویل» غرناطی و تطبیق دیدگاه آنان با سیاق درون متنی و برون متنی، به ظرافتهای معنایی تازه ای دست یافته که می توان آن را توسعه معنایی در بستر سیاق تلقی نمود.

Context and its Function in AtTa'bir Al Qur'āni: Analyzing Fadhel Saleh alSamarrai's Viewpoint

Context is one of the categories of rational reasoning and the best indication to meticulously discover ayahs' meaning for the commentators, linguists, and rhetoricians. The main concern of the present study, carried out using deduction and through selecting a number of Qur'anic ayahs is explicating, assessing and describing the manner of the use of context in the book entitled AtTa'bir Al Qur'āni authored by the Iraqi scholar Fadhel Saleh alSamarrai. While rejecting repetition, and aiming at depicting literary manifestations of the Qur'anic miracle, he has explained the mystery of mutashābih ayahs and has proved how each word is so fixed in its place that cannot be replaced by a similar word because it is mingled with the words' spirit and with discourse, i.e. context. One of the important yardsticks for his explanation is the connection of words and syntax with meaning in rhetorics. Drawing on preceding scholars' opinions and books such as Abū Ḥayyān alGharnāṭī's Milāk alta’wīl and comparing their views with intratextual and intertextual context, he has found novel semantic subtleties that can be considered contextbased semantic expansion.