دولت قرآن (تامّلی نو بر معانی ثانوی استفهام با تکیه بر غزلیات‌حافظ و آیاتی از قرآن‌کریم)

مقاله حاضر با بررسی مقوله «استفهام» و معانی ثانوی آن در بلاغت عربی و فارسی به این حقیقت دست یافته است که نتایج بررسی و حتّی گاهی شاهد مثال های بسیاری از این آثار تکراری میباشد؛ به گونه ای که پس از جمع بندی و حذف موارد تکراری به این نتیجه میرسیم که معانی ثانوی استفهام در کتب بلاغی عربی در 35 عنوان مشترک و در کتب بلاغی فارسی در 32 عنوان مشترک مطرح شده اند. این درحالی است که با مطالعه و بررسی شعر و ادب فارسی میتوان به شواهدی از سوال دستیافت که قابلیت دسته بندی در هیچ کدام از عناوین مطرح شده در آثار بلاغی عربی و فارسی را ندارد و عنوانی جدید برای آن میبایست وضع نمود؛ از این میان، حافظ به واسطه دولت قرآن در این زمینه نیز دستاوردهای متفاوتی را کسب نموده است؛ به عبارت دیگر، حافظ با اشراف بر اسلوب های بلاغی قرآن کریم و تاسّی از شگردهای پرسش سازی آن، به این توانمندی دست یافته است که سوالات خود را در معانی و عناوینی به کار ببرد که در دیگر کتب بلاغی و ادب فارسی پیشینه کاربرد ندارد؛ از اینرو، بر مبنای غزل او میتوان به تعداد معانی ثانوی استفهام افزود و در نهایت، ضمن رعایت اسلوب عنوان گذاری علمی و با مسمّی به ارائه عنوان های جدید و تعریف آن‌ها پرداخت. در این تحقیق با مطالعه غزلیات حافظ به 615 سوال دست یافته ایم که از این تعداد 4 سوال در معنای حقیقی به کار رفته است و دیگر سوالات آن را  در 59 عنوان تقسیم نموده ایم و به منظور تبیین و تطبیق شگرد پرسش سازی حافظ با قرآن، در هر عنوان به ذکر یک آیه از قرآن و یک بیت از حافظ پرداخته ایم.