بررسی معناشناسانه استهزا با تاکید بر همنشینی ها وجانشینی ها

واژه پژوهی از روش‌های مورد استفاده در تفسیر موضوعی برای کشف و استخراج نظریه قرآن  می‌باشد. که امروزه مورد توجه زیادی واقع شده، به ویژه در علم زبانشناسی و در حوزه معناشناسی؛زیرا از طریق این شیوه می‌توان در شبکه معنایی قرآن با بررسی واژگان در سیاق آیات به معنای جدیدی از واژه دست یافت که با معانی قبلی و خارج از شبکه قرآن اگر چه در مواردی هم‌پوشانی داشته، در مواردی نیز یک معنای نو و ابداعی که مختص دیدگاه قرآن است، ارائه می‌دهد. که این معنای جدید منجر به توسع معنایی واژه می‌شود. هدف از پژوهش حاضر بررسی واژه استهزا با روش توصیفی تحلیلی  با استفاده از مطالعات  واژه‌شناسانه از طریق لغت و تحلیل هم‌نشینی واژه‌ها در کنار یکدیگر و جانشینی است. به صورت بررسی این واژه و مشتقات آن در قرآن با تحلیل محتوایی آن بر پایه مطالعات درون متنی قرآن با توجه به سیاق آیات می‌باشد.یافته‌های قرآنی نشان داد: واژه استهزا با پاره‌ای از مفاهیم اعتقادی و اخلاقی ارتباط معنایی دارد و همین امر منجر به توسعه معنایی واژه در قرآن شده است. گرچه معنای لغوی مستخرج از کتب لغت تحت عنوان تمسخر و تحقیر در قرآن نیز به کار رفته است. امااز آنجا که توحید محور اصلی آیات قرآن است. بنابراین واژه‌ها در پرتو آن معنایی جدید می‌یابند. و واژه‌گان ترکیبی جدیدی مثل استهزا خدا، مطرح می‌شود. از هم‌نشینی استهزا با واژگان کفر و نفاق و ایمان و جانشینی آن با واژگان سخر و ضحک مکشوف شد که در دیدگاه قرآنی با دو نوع استهزا ممدوح و مذموم مواجهیم. که اولی جهت تربیت و آگاهی  از سوی خدا و مومنان در مقابل استهزا کافران و به نوعی مجازات اینان است و دومی برای تحقیر و بی‌اعتنایی از سوی کافران و منافقان صورت می‌گیرد. این روابط معنایی با ظرافت‌های ادبی و تصویرپردازیهای هنری از معقول به محسوس و سایر آرایه‌های ادبی و آوایی، برجسته سازی و دارای وضوح معنا و زیبایی ساختاری و محتوایی گردید. و این نشان دهنده انسجام و اتساق لفظ و معناست.