خویشکاری‌های موجود در داستان‌های قرآن برمبنای دیدگاه پراپ

قصه‌پردازی را می‌توان نخستین هنر آدمی در عرصه‌ی کلام دانست. قرآن کریم نیز برای پند و راهنمایی بشر از بیان قصه استفاده نموده و زندگی بسیاری از پیامبران را در قالب قصه آورده است. پژوهش حاضر، ضمن بررسی خویشکاری‌ها در متن داستان‌های قرآن برمبنای دیدگاه پراپ (1982) تلاش دارد به این سوالات پاسخ دهد که: آیا هر سی‌و‌ یک خویشکاری پراپ را می‌توان در داستان‌های قرآن یافت؟ آیا با توجه به خویشکاری‌های یافته‌شده می‌توان اولویت‌های قرآن را ترسیم کرد؟ آیا پس از تحلیل داستان‌های قرآن با دیدگاه پراپ می‌توان گفت چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی بین متن داستان‌های قرآن با سایر داستان‌ها وجود دارد؟ به طور کلی، خویش‌کاری یعنی، عمل شخصیتی از اشخاص قصه که در پیشبرد قصه حایز اهمیت و از نظر پراپ کوچک‌ترین جز سازنده‌‌ی قصه‌های پریان است. تحلیل داستان‌های قرآن که از ترجمه‌ی محمدرضا صفوی اقتباس شده، نشان می‌دهد که: به‌طور کلی، می‌توان کلیه‌ی خویشکاری‌های پراپ را در داستان‌های قرآن یافت، اما ماهیتاً متفاوت است و بعضی از این خویشکاری‌ها در قرآن دارای انواعی است که در دیدگاه پراپ اشاره نشده است. در قرآن ترسیم هنجارها (بایدها و نبایدها)، خبرگیری و خبردهی از عقاید و تلاش برای اصلاح عقاید ناصواب، احساس کمبود افراد و التیام این کمبودها، شرارت گمراهان و در نهایت مجازات آنان و ارایه‌ی نشانه‌هایی ماورایی بر نبوّت پیامبران از اولویت‌های اساسی هستند. علی‌رغم شباهت‌هایی همچون به کارگیری خویشکاری‌های کلی پراپ در سیر پیشبرد داستان‌ها و نیز وجود جفت‌هایی همچون خبرگیری-خبریابی، شرارت-مجازات و کمبود- التیام کمبود، اختلافاتی نیز مشهود است. تفاوت در ماهیت خبرگیری و خبریابی، عوامل ماورایی و پاداش‌های بیشتر معنوی از جمله تفاوت‌های داستان‌های قرآن با یافته‌های پراپ هستند.