تاثیرپذیری ابواب الجنان از مجموعه ورّام (کبر و عُجب، ریا و سُمعه)

چکیدهمجموعه ورّام یکی از منابع معتبر در میان شیعه و سنّی در زمینه آیات و احادیث و اخبار، متعلّق به شیخ ابوالحسین ورّام بن ابی فراس بن حمدان مالکی نخعی، فقیه و محدّث امامی قرن ششم و آغاز قرن هفتم است. این اثر مشتمل بر دو جز است. جز اول، گزیده ای از احیا علوم الدّین غزالی است شامل مواعظی در اخلاق عملی همچون سفارش به زهد و تهذیب اخلاق، بر شمردن صفات رذیله و شیوه های درمان آن‌ها، ذکر فضایل و راه کسب آن‌ها، مطالبی درباره آداب معاشرت و دیگر جزییّات زندگی، فصول متعدّدی درباره مرگ و حیات اخروی و وصف قیامت. در جز دوم نیز همین مضامین تکرار شده است. ملّا محمّد رفیع الدّین واعظ قزوینی یکی از شاعران، فضلا و ادیبان قرن یازدهم هجری است که اثری معروف به نام «ابواب الجنان» از خود به جا گذاشته است. باب اول (مجلّد) این اثر، دربردارنده چهارده مجلس از مجالس وعظ است که نویسنده در آغاز هر مجلس با بیانی ادبی و با استفاده از انواع آرایه های بلاغی به ذمّ یکی از صفات پست انسانی می‌پردازد سپس متناسب با موضوع طرح شده آیاتی از قرآن کریم را بیان کرده، ذیل هر آیه با شیوه ادبی خود به تفسیر آیات می‌پردازد و احادیث مورد نظر را از کتبی چون: مجموعه ورّام، ارشادالقلوب، کنزاللّطایف، زهره الریاض، امالی ابن بابویه، عده الدّاعی، امالی شیخ طوسی، امالی شیخ صدوق و نهج البلاغه طرح می‌کند. نکته قابل توجّه اینکه ملّا واعظ از تنبیه الخاطر و نزهه الناظر معروف به مجموعه ورّام بیشترین بهره را برده است.از آنجا که موضوع مجالس هشتم و نهم ابواب الجنان، کبر و عجب و ریا و سمعه است، نگارندگان در این مقاله برآنند تا ضمن تبیین راهکارهای ملا واعظ برای غلبه بر این صفات، تاثیرپذیری ابواب الجنان را در این زمینه ها از مجموعه ورّام تحلیل کنند.