حوزه معنایی توصیفی اجر در قرآن کریم با تاکید بر رابطه هم‌نشینی

امروزه حوزه‌های‌معنایی مورد ‌اقبال قرآن‌پژوهان قرار گرفته‌است. هرحوزه دربردارنده یک واژه کانونی‌ست که الفاظی دیگر تحت عنوان واژگان‌کلیدی اطراف آن قرارمی‌گیرند و یک حوزه مستقل را تشکیل می‌دهند. هم‌نشینی از راهکارهای بررسی حوزه‌های‌معنایی است؛ که باآن می‌توان به معنای دقیق واژگان دست‌یافت. واژه «اجر» دلالت بر پاداشی می‌کند که نتیجه طبیعی عمل انسانست؛ ولی اشاره‌ای به میزان ونوع آن ندارد، اما هم‌نشینی‌اش با اوصاف مختلف کمیت و نوع آن را بیان‌می‌کند. هدف از پژوهش حاضر بررسی واژه‌ «اجر» با روش توصیفی تحلیلی است، تا تاثیر هم‌نشینی صفت‌ها و حد ومرزشان بر اجر مشخص شود.نگاهی به مولفه‌های‌معنایی اوصاف هم نشین«اجر» نشان داد، صفات مختلف هرچند در اصل کلی، دلالت برپاداش بزرگ و‌فراوان دارند، اما به تفاوت مراتب پاداش نسبت به عمل مورد نظر و انجام دهندۀ آن نیز اشاره دارند. در این میان صفت«عظیم» در‌صدر قراردارد، زیرا دلالت بر تکثیر بصورت کیفیت و کمیت و بالا رفتن شان پاداش‌گیرنده‌اش دارد، و کسی مقدارش را نمی‌داند. اجرکبیر بیانگر کثرت نعمت‌هایی است که خداوند به بندگان صالح خود می‌بخشد. توصیف اجر به کریم مناسب مقام بشارت و بیانگر نفاست ذاتی پاداش و تکریم گیرنده پاداش است. صفات«حسنا» و«غیرممنون» که به دنبال هم مطرح شده‌اند، دلالت بر نوعیت، جاودانه بودن و پاداش بی‌منت و تمام‌نشدنی دارند. از طرفی میان آیاتی که با کریم و حسن وصف شده نوعی مشابهت با اجرکبیر است؛ توصیف به کبیر جایی است که مقدار را از حیث زیادت نشان می‌دهد و توصیف به حسن نگاه به طبیعت آن پاداش از نظر زیبایی و سعادت انسان بواسطه آن جزا دارد.

a study of the descriptive semantic field of ajr (reward) in the holy qur'ān emphasizing the syntagmatic relation

each independent semantic field contains a focal word around which other major words are brought. collocation is a strategy to study semantic fields, with which one can identify the exact meaning of words. the qur'ānic word ajr refers to a kind of reward that is the natural result of human deeds but it does not signify its quantity and type. however, its collocation with different modifiers clarifies its quantity and kind. this descriptive-analytical research aims to study the word ajr in order to determine the effect of adjectives as collocates on its meaning. a review of the semantic components of the adjectives collocating ajr showed that different adjectives, although in general, imply large and abundant rewards, they also indicate the difference in the rank of reward relative to the corresponding action and its performer. among them azim (great) stands at the top because it refers to the propagation of quality and quantity and the increase of the dignity of the person receiving it, and since no one knows its value. kabir (magnificent) reward is a manifestation of the many blessings that allah gives to his righteous servants. this description of the reward is appropriate for giving good news, and indicates the inherent self-esteem and respect of the reward's recipient. the adjectives hasan (fine) and ghairu mamnoon (ungrateful) that have been presented in succession imply type, immortality and unrequited reward. on the other hand, the ayahs described using adjectives karim (honorable) and hasan show some similarity with magnificent reward. description using kabir happens when the amount is very large and description using hasan reflects looking at the nature of that reward in terms of beauty and man's happiness as a result of it.