بررسی و تحلیل داستان حضرت ابراهیم (ع) بر اساس نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف

تحلیل گفتمان انتقادی رویکردی است میان‌رشته‌ای که به تحلیل گفته‌ها و متون در چارچوب مناسبات قدرت در جامعه و نقش زبان در تثبیت و تداوم سلطه می‌پردازد. در تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، متون، به‌ویژه داستان در سه سطح (توصیف، تفسیر و تبیین) مورد بررسی قرار می‌گیرد. فرکلاف در تحلیل گفتمان انتقادی خویش، ایدئولوژی را ابزار ایجاد و حفظ روابط قدرت در جامعه می‌داند و بر چهار مفهوم بنیادین (قدرت، جهان‌بینی، زبان و ایدئولوژی) تاکید دارد. این پژوهش، با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای در صدد آن است تا به تحلیل گفتمان انتقادی داستان حضرت ابراهیم ع در قرآن بر اساس الگوی سه سطحی فرکلاف (توصیف، تفسیر، تبیین) پرداخته، واضح نماید که کدام گفتمان، در این داستان کلیدی و برجسته است و کدام مفاهیم ایدئولوژیک در پس متن این داستان وجود دارد و چگونه این مفاهیم در ساختارهای مختلف سه سطحی مد نظر فرکلاف همخوانی پیدا کرده‌اند؟ نتایج حاکی از آن است که برجسته‌ترین گفتمان در این داستان، گفتمان توحیدی حضرت ابراهیم ع با روش‌های استدلالی-احتجاجی و تبلیغی است. مفاهیم ایدئولوژیک معرفتی (خداشناسی)، تربیتی و تبلیغی هم برای داعیان و مبلغان و هم برای عام مخاطبان قرآنی در پسِ متن آن نهفته است. البته گفتمان حضرت ابراهیم ع بر مقتضای حال مخاطب شکل گرفته که با توجه به بافت موقعیتی متن این داستان، می‌توان مفاهیم ایدئولوژیک متفاوتی را از آن دریافت نمود.

studying and analyzing the story of hazrat ibrahim, based on the theory of critical discourse analysis by norman fairclough

critical discourse analysis is an interdisciplinary approach that analyzes statements and texts within the framework of power relations in society and the role of language in establishing and maintaining dominance. in norman fairclough's critical discourse analysis, texts, especially stories, are examined at three levels (description, interpretation, and explanation). in analyzing his critical discourse, fairclough considers ideology as a tool for creating and maintaining power relations in society and emphasizes four fundamental concepts (power, worldview, language and ideology). this research, with the descriptive-analytical method and the use of library tools, aims to analyze the critical discourse of the story of prophet abraham in the qur'an based on the three-level model of farklaf (description, interpretation, explanation) and clarify which discourse in this story. it is key and prominent, and which ideological concepts are behind the text of this story and how these concepts have found harmony in the different three-level structures considered by fairclough? the results indicate that the most prominent discourse in this story is the monotheistic discourse of hazrat ibrahim, with argumentative-protest and preaching methods. and the ideological concepts of epistemology (knowledge of god), education and propagation both for the preachers and missionaries and for the general audience of the qur'an are hidden behind its text. and of course, the speech of prophet ibrahim (a.s.) was formed according to the needs of the audience, and according to the situational context of the text of this story, different ideological concepts can be obtained from it.