تحلیل شخصیت موسی (ع) و فرعون در قرآن کریم بر اساس نظریه رشد و تباهی اریک فروم

اریک فروم، روان شناس آلمانی است که همانند اغلب روان شناسان تعریفی سازمان یافته و یکپارچه از انسان ارائه می‌دهد. به اعتقاد او شخصیت انسان تحت تاثیر نیروهای اجتماعی و فرهنگی که در محدوده‌ی فرهنگ بر او تاثیر می‌گذارد و نیروهای کلی که در طول تاریخ بر بشریت تاثیر گذاشته‌اند، قرار دارد؛ بنابراین، انسان میان دو نیروی خیر و شر که فروم از آنها به نام‌های رشد و تباهی یاد می‌کند، سرگردان است؛ دو نیرویی که در تعیین چگونگی شخصیت بشر دخیل هستند. قرآن کریم نیز به طور خاص به بیان سرگذشت انسانهایی که نیروی خیر بر آنها فائق آمده و یا آنهایی که نیروی شر بر اراده و اعمالشان مسلط گشته است، می‌پردازد تا آنها عبرتی برای دیگران باشند؛ از این رو، نگارندگان در این پژوهش به روشی توصیفی – تحلیلی و با استفاده از نظریه‌ی رشد و تباهی اریک فروم درصدد بررسی حالتهای رفتاری شخصیت حضرت موسی (ع) و فرعون برآمده‌اند تا به ویژگی‌های درونی و بیرونی که نشان دهنده‌ی مسیر تعالی در حضرت موسی (ع) یا تباهی در فرعون شده است، دست یابند. از یافته‌های تحقیق استنباط می‌شود که نشانه‌های رشد و تباهی در شخصیتهای مورد بحث، به صورت‌های متفاوتی تبلور یافته است. مولفه‌های رشد در شخصیت حضرت موسی (ع) در شوق به زندگی، استقلال از مادر مثالی و عشق به انسانها خلاصه می‌شود. حال آنکه از بین بیماری های نظریه اریک فروم، مرده گرایی، هم‌بودگی با مادر مثالی و خودشیفتگی وخیم در فرعون دیده می‌شود که به شکلهای مختلفی مانند خشونت نمایشی و خشونت انتقام جویانه در زندگی او بازتاب یافته است.

an analysis of characters of prophet musa (as) and pharaoh in the holy qurʾān based on erich fromm's theory of personality

erich fromm was a german psychologist who, like most psychologists, offers an organized and integrated definition of human beings. according to him, human personality is influenced by social and cultural forces that affect him within the scope of culture, as well as the general forces that have affected humanity throughout history. therefore, mankind has been wandering between the two forces of good and evil, which fromm refers to as growth and decay; two forces that are involved in determining the nature of human personality. the holy qurʾān also specifically tells the history of people who have been overcome by the power of good in addition to those whose will and actions have been dominated by the power of evil, in order to serve as a lesson for the future generations. therefore, this descriptive-analytical research, using erich from's theory of growth and decay, tries to investigate the mental and behavioral states of the personality of prophet musa (as) and pharaoh, in order to find the internal and external characteristics that show the path of the exaltation of prophet musa (as) and the destruction of pharaoh. it is inferred from the findings of this research that the signs of growth and decay in the personality of these people have crystallized in different ways. the components of growth in the personality of prophet musa (as) are summed up in his biophilia, freedom from his mother figure, and love for humans. however, among the diseases of erich fromm's theory, necrophilia, incestuous symbiosis, and severe narcissism can be seen in pharaoh, which is reflected in his life in different ways, such as dramatic violence and vengeful violence.