تمایز سوره های مکی و مدنی بر اساس نقش‌های زبانیمطالعه موردی سوره‌های مریم و طه، نور و احزاب بر اساس الگوی ارتباطی رومن یاکوبسن

ﮐﻼم اﻟﻬﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺘﻦ ﮐﻪ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺎﻓﺖ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ و متنی و مخاطبان آن شکل و نمود متفاوتی دارد. شرایطی که گیرنده پیام در سوره‌های مدنی دارد متمایز از سوره‌های مکی است، این تفاوت در شرایط موجب تمایز در معنی نیز شده است؛ از این رو می‌توان با رویکردهای جدید زبانشناسانه این تمایز را بصورت علمی روشن نمود. بر اساس نظریه ارتباطی یاکوبسن تمرکز کلام متوجه هر کدام از عناصر کلام باشد، نقش و کارکرد کلام نیز متمایز می‌گردد. فهم و درک مضامین آیات با دید خطاب‌گونه بر آن‌ها هدفی است که این پژوهش بر آن است؛ محقق گرداند. تفاوت در مخاطب و بافت خطاب چه تاثیری در نقش‌های زبانی و جهت‌گیری خطاب دارد؟مساله و پرسشی است که پژوهش حاضر با توجه به کارکرد نقش‌های زبان در دریافت و فهم مفاهیم مبتنی برالگوی زبانشناسیِ یاکوبسن بر آن است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار دهد تا با بررسی تفاوت مخاطب و گیرنده و اثر آن در کارکردِ زبانی پیام، افق جدیدی برای فهم و دریافت قرآن کریم و تمایز سوره های مکی و مدنی ‌گشاید. بدین منظور از میان سوره‌های مکی قرآن، دو سوره مریم و طه که ارتباط دو جانبه در آن مشهود است، و از میان سوره‌های مدنی دو سوره نور و احزاب به صورت گزینشی انتخاب گردید تا با دیدی مقایسه‌ای؛ انواع خطاب‌ها مورد تبیین قرار گیرد. با توجه به ویژگی تعلیمی و آگاهی بخشی نقشِ ترغیبی زبان، کاربرد این نقش نسبت به سایر نقش‌های زبانی در قرآن کریم به ویژه آیات مدنی غالب است. جهت‌دار بودن پیام به سوی موضوع با ویژگی قایل صدق و کذب بودن عبارات؛ یعنی کارکرد ارجاعی زبان از دیگر نقش‌های پرکاربرد در میان آیات مورد نظر بود. اکثر خطاب‌های موجود در سوره‌ها نسبت به بندگان، خطاب‌هایی غیر مستقیم بوده و خداوند از زبان پیامبران خویش پیام را به تمام مخاطبان القا می‌کند.

The Distinction between Makki and Madani Surahs apropos Language Functions: A Study of Surhas Maryam, Ṭā ḥā, AnNur, and AlAhzab Based on Roman Jakobson’s Communication Model

The divine word as a text that has been presented to its audience in the process of conveying the meaning takes diverse forms depending on situational and textual contexts as well as the addressees. The condition of the receiver of messages in Madani surahs is different from that of Makki surahs. A difference that has made distinction in meanings. That said, it is possible to scientifically illuminate this distinction using new linguistic approaches. According to Jakobson’s communication theory, when the concentration of the discourse is on each one of its elements, it finds a different function. The present study aimed at comprehending the themes of ayahs from an addressing viewpoint. Considering the language functions based on Jakobson’s model and with the aim of opening up a new horizon for the reception and comprehension of the Holy Qur’an and the distinction between Makki and Madani surahs, the question of the present descriptiveanalytical article concerned the effect of difference in the audience and context on language functions and addressing direction. Therefore, the difference in the audience and receiver and their impact on the linguistic function of message were examined. To this end, surahs Maryam and Ṭā ḥā as Makki surahs with a clear mutual interaction in their text, and surahs AlNur and AlAhzab as Madani surahs were purposefully selected as the corpus of the study and for the explication of different types of address in a comparative manner. Given the instructional and informational feature of the persuasive function of the language, the application of this function as compared with other ones is prevalent in the Holy Qur’an particularly in Madani ayahs. The message being directed towards the subject with the characteristic of verifiability and falsifiability of the truth of the expressions, that is, the referential function of language, was another widely used role among the ayahs in question. Much of the address in these surahs are indirect sermons for the servants, and God conveys the message to all the audience through the words of His prophets. .