کاربست انتقادی نظریه طرحواره های تصویری «عند» در قرآن در معناشناسی شناختی

قوه شناختی به عنوان یکی از مهم ترین قوای ادراکی انسان، مورد کاربرد خداوند در فهم موضوعات قرآنی است. طرح واره های تصویری، الگوهایی تکرارشونده و پویا از تعامل ادراکی و حسی حرکتی انسان بوده و از تجربیاتی معنادار تشکیل شده اند؛ به نحوی که بیشترین کاربرد را در روابط او با محیط پیرامون دارند. ظرف «عند» که در ترجمه فارسی با واژه «نزد» معادل بوده و مفهومی از مجاورت را منتقل می سازد، در قرآن دارای کاربردهای استعاری متفاوتی است. در پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی، علاوه بر احصای کاربردهای استعاری، طرح واره های واژه «عند» در قرآن که قابلیت تصویرسازی در ذهن مخاطب داشته و مفهومی ویژه را منتقل می سازد، مورد دسته بندی قرار گرفته اند. طبق دستاوردهای پژوهش، طرح واره های مبنایی قابل انطباق با واژه «عند»، شامل «جهتی، مهارشدگی، اتحاد، مجاورت، نیرو و موجودیت» بوده و عنوان«برجستگی» و زیرعنوان«طرح واره خطی (جهتی دوسویه)» از موارد ابداعی مقاله حاضر می باشد. لازم به ذکر است، اصالت دهی به مقوله طرح واره های تصویری در مرزهایِ مفاهیم متافیزیکی در قرآن، باید با دقت و حساسیت صورت گرفته و در تفسیر و برداشت آیات، مجازی بودن کاربردها مورد تاکید و تحلیل قرار گیرد.

A Critical Application of the Theoryof Enda Pictorial Schemasin theHoly Qur’an within Cognitive Semantics

Cognition as one of the most important perceptual powers of humans is used by God in making Qur’anic issues understandable. Visual schemas are repetitive and dynamic patterns of human perceptual and sensorymotor interaction and are composed of meaningful experiences, in a way that they are highly used in their relations with the environment. The word enda, which is equivalent to the English word near and conveys the concept of proximity, has different metaphorical uses in the Qur’an. In the present descriptiveanalytical study, besides counting its metaphorical applications, schemas of the word enda in the Qur’an, which have the potential to be visualized by the audience and convey special meanings, were categorized. According to the research findings, the basic schemas compatible with the word enda include directional, inhibition, unity, proximity, force, and existence. The basic schema of prominence and the subtitle linear schema (twoway directional) is one of the innovative results of this article. It should be noted that the originality of the category of pictorial schemas within the boundaries of metaphysical concepts in the Qur’an should be confirmed carefully and sensitively, and in the interpretation of ayahs, the virtual nature of the applications should be emphasized and analyzed.