تحلیل گفتمان انتقادی سوره قصص بر اساس نورمن فرکلاف

تحلیل گفتمان انتقادی، رویکردی نو از نظریۀ تحلیل گفتمان است که به دو رویکرد اجتماعی و زبانشناختی پرداخته می شود. در رویکرد اجتماعی به گفتمان، بافت موقعیّتی و در رویکرد زبانشناختی، بافت متنی تشریح می شود. نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، یکی از مشهورترین نظریه های حوزۀ گفتمان کاوی به شمار می آید که در تلاش است ضمن بیان رابطۀ میان ملاک های درونی و برونی متن، قدرت مسلّط جامعه ای را که اثر ادبی در آن شکل گرفته، از طریق سه محور توصیف، تفسیر و تبیین مورد کنکاش قرار دهد. این نوشتار درصدد است به گفتمان کاوی سورۀ قصص در سطوح سه گانه بپردازد و به این پرسش ها پاسخ دهد که: تاثیر فرامتن در سورۀ قصص چگونه رُخ داده است؟ آیا گفتمان رسمیِ حاکم بر سورۀ قصص بر اقشار اجتماعی نمود یافته است؟ نتایج فرامتن و گفتمانِ رسمی در این سوره کدام است؟ روش پژوهش با استفاده از ابزار کتابخانه ای و به صورت توصیفی تحلیلی و براساس الگوی تحلیل گفتمان فرکلاف است. نتایج نشان می دهد که در سطح توصیف، با کنکاش ساختار متنی همچون واژگان و جملات، ایدئولوژی تبیین شده است. در سطح تفسیر، غلبۀ گفتمان الهی است که دربرابر گفتمان های استکباری به وضوح دیده می شود. در سطح تبیین، تاثیرگذاری فرامتن و گفتمان رسمی بر جامعه، شخصیّت ها و آیندۀ آنان، نمود می یابد.

A Critical Discourse Analysisof SurahAlQasas Using Norman Fairclough’s Approach

Critical discourse analysis is a new approach to discourse analysis that integrates both social and linguistic approaches. In the social approach to discourse, the situational context and in the linguistic approach, the contextual context are described. Norman Fairclough’s theory of critical discourse analysis is one of the most popular theories in the field of discourse analysis. While seeking to express the relationship between the internal and external criteria of the text, this theory explores the dominant power of societies where a given literary work has been formed via three dimensions of description, interpretation, and explanation. Taking a descriptiveanalytical approach, this article aimed to analyze the discourse of Surah AlQasas using Fairclough’s approach and answer the following questions: How has the effect of hypertext occurred in Surah AlQasas? Has the formal discourse of Surah AlQasas been reflected in the social strata? What are the results of the hypertext and formal discourse in this surah? The results show that at the level of description, ideology has been explained by discussing the textual structure such as words and sentences. At the level of interpretation, it is the dominance of the divine discourse that is most clearly seen in the face of arrogant discourses. At the level of explanation, the influence of the hypertext and formal discourse on society, public figures and their future are reflected.