بررسی و تحلیل آراء مفسران پیرامون آیات مشتمل بر اسلوب ادبی بلاغی «ما اَدْراک...‏» و اعجاز بیانیِ آن در قرآن

یکی از اسلوب های ادبیِ قرآن، «ما اَدْراک...‏» است که در عصر نزول به کار می‌رفته و مردمان آن زمان با کارکردهای آن آشنا بوده اند و بعدها خیلی مورد توجه نبوده‌است. از آنجا ‌که یکی از وجوه اعجاز قرآن، وجهِ بیانیِ آن ‌است، تبیین معنای این اسلوب بیانی، اهمیت این پژوهش را نمایان می سازد. این اسلوب که تنها در سور مکی قرآن و آن هم سیزده بار ذکر شده، دارای کارکردهای بلاغی متعددی است. پژوهش حاضر با روش تحلیلیتوصیفی، به بررسی معنایی و نیز تحلیل صرفی و نحوی «ما اَدْراک...‏» و بسامد قرآنی آن پرداخته و دیدگاه‌های مفسران در ابعاد مختلف اینگونه آیات و از جمله اینکه خطاب به پیامبر (ص) است یا مطلق انسان و... را تبیین نموده و آن را بسته اصطلاحی ادبی خاص قرآن دانسته که برای جلب توجه شنونده، هنگام تفخیم و تعظیم مطلب، به هنگام بیان مباحثی بسیار مهم و تاکید بر آنها، همچون قیامت و شب قدر استفاده می شود و از نشانه‌های اعجاز ادبیِ قرآن است که بهترین اسلوب‌های بلاغیِ عرب را طبق اهداف خود به‌کار برده‌است.

A Study of the Exegetes’ Opinions about theAyahs Including the LiteraryRhetorical Structureof Mā Adrāka and Its Verbal Miracle in the Qur’an

One of the literary structures of the Qur’an is the phrase Mā Adrākawhich was used in the age of revelation and the people of that time were familiar with its functions. It was not much common later, however. One of the miraculous aspects of the Qur’an is its verbal aspect and Mā Adrākaisa structure serving several important rhetorical functions in the Qur’an. Therefore, explaining the meaning of this structure, mentioned only in Makki ayahs of the Qur’an thirteen times, shows the importance of this research. This study, with an analyticaldescriptive method, examines Mā Adrāka and its Qur’anic frequency, as well as the views of exegetes on various dimensions of such ayahs, including whether it is addressed to the Prophet (PBUH) or to mankind in general, etc. Exegetes consider it as a literary term specific to the Qur’an used to attract the attention of the listener, to magnify the topic or event, when expressing very important topics and emphasizing them, such as Resurrection and the Qadr Night. It is one of the signs of the literary miracle of the Qur’an, which has used the best Arabic rhetorical methods according to its goals.