تاثیر پذیری و تفسیر مولانا از قرآن در شیوۀ کاربرد آرایۀ مجاز در مثنوی

با نگاهی به تجلّی آیات قرآن کریم در آثار پارسی‌گویان، می‌توان مولانا را سرآمد شاعران و نویسندگان در بهره‌گیری از آیات قرآن کریم دانست که در مثنوی معنوی به شیوه‌های گوناگون به بهره‌گیری گسترده از آیات قرآن کریم پرداخته و از این‌رو حائز بیش ترین اثرپذیری از قرآن کریم است. مجاز و شکل‌های گوناگون آن یکی از مهم‌ترین و موثرترین ساختارها و صنایع ادبی در بلاغت به شمار می‌رود و در قران کریم به شکل های  مختلف از آن استفاده شده است که به درک مفاهیم برای مخاطبین بسیار موثر است. با توجه به بسامد فراوان صنعت مجاز در قرآن کریم و سبک های متنوع کاربرد آن و معانی ژرف نهفته در آن که یکی از مستلزمات درک و فهم عمیق کلام وحی است، ضرورت انجام این پژوهش احساس می شود. مقاله پیش رو به دنبال آن است که با روش توصیفی تحلیلی، ابیاتی از مثنوی را که صور بیانی مجاز آن‌ها تحت تاثیر آیات قرآن کریم، شکل گرفته است، استخراج نموده، شیوه‌های اثرپذیری و تفسیر مولانا از قران در شیوه‌های کاربرد آرایۀ مجاز در مثنوی و جنبه‌های گوناگون  معنایی و اسرار و رموز بلاغی آن را مورد واکاوی قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می دهد که بلاغت قرآن، علاوه بر تاثیری که بر اندیشه و زبان مولانا در مثنوی داشته، در تحوّل و تطوّر انواع مجاز در مثنوی نیز نقش چشمگیری داشته است.

The Qur’anic Influence on Rumiand His Interpretation of the Qur’anReflected in Using Metonymy in Masnavi

Looking at the manifestation of the ayahs of the Holy Qur’an in the works of the Persian poets and writers, one can realize Rumi as leader in using the ayahs of the Holy Qur’an in a variety of ways in his Masnavi. Metonymy and its different forms are among the most important and effective literary structures and devices in the science of rhetorics, which have been used in various forms in the Holy Qur’an, facilitating the understanding of the concepts. The present research deemed significant due to the high frequency of metonymy and its variety of styles in the Holy Qur’an as well as the deep meanings conveyed using it, the understanding of which is a prerequisite for an indepth understanding of the word of God. Thus this article extracted, by means of a descriptiveanalytical method, verses from Masnavi whose forms of metonymy have been formed under the influence of ayahs of the Holy Qur’an, and explored the ways in which Rumi was influenced by, and hence interpreted, the Qur’an in terms of his application of metonymy in Masnavi as well as it its various semantic aspects and rhetorical mysteries. The results show that the rhetoric of the Qur’an, in addition to its effect on the thought and language of Rumi in Masnavi, has also played a significant role in the evolution of types of metonymy in Masnavi.