بررسی بافت و زمینه کاربرد آیات قرآن در دو اثر روزبهان

در مقاله حاضر آیات مشترک منطق الاسرار و شرح شطحیات روزبهان از منظر بافت و زمینه کاربردشان بررسی شده است. پس از بررسی، دریافته می‌شود که روزبهان از آیات قرآنی برای پرورش مفاهیم و مضمون سازی خود سود برده است. از منظر کاربردشناسی برخی از آیات با بافت و موقعیت عرفانی به کار برده شده است. بخش دیگری از آیات با بافت و زمینه‏ای از شطح و برداشت‌های شطح آمیز همراه شده و از منظر کاربردشناسی، روزبهان با این کار، مضامین ادبی و عرفانی ارزشمندی را پدید آورده است. در بخش دیگر به آیاتی می‌رسیم که زمینه و بافت تلفیقیِ عرفانی قرآنی دارند. برخی از آیات نیز متناسب با بافت بلاغی اثر خصوصا شرح شطحیات تناسب یافته و سبب تصویر آفرینی‌های جذابی شده است. به لحاظ معناشناسی برخی از آیات، متناسب با بافت قرآنی به کار رفته که کاملا با منظور قرآنی و جایگاه آیه در قرآن مطابقت دارد و در بخش دیگری از معناشناسی آیات، روزبهان متناسب با بافت متنی معانی آیات را گسترش داده است و این امر سبب مضمون سازی و آفرینش­های ادبی جذابی شده است. سوال اصلی پژوهش، این است که روزبهان در منطق الاسرار و شرح شطحیات، آیات قرآن را در چه بافت و زمینه هایی به کار برده است و اینکه آیا به کاربرد آیات در جایگاه قرآنی وفادار بوده یا آیات را از اغراض قرآنی آن خارج کرده است.روش پژوهش، تحلیلیتوصیفی و مبتنی بر داده‌های کتابخانه ایست که با تلفیق و مقایسه همراه شده است.

A Study of the Context andBackground of the Application ofQur’anic Ayahs in Two Works of Ruzbihan

In the present article, which used a descriptiveanalytical method accompanied by integration and comparison, the common verses of Ruzbihan’s Mantiq alAsrar and Sharh alShathiyat were studied from the perspective of their context and background of application. The main question of this study is in which contexts and backgrounds Ruzbihan has used Qur’anic Ayahs and if he has been loyal to the application of the ayahs in their Qur’anic positions or not. Our analysis showed that Ruzbihan has used Qur’anic ayahs in both his works to cultivate his intended concepts and themes. From a pragmatic point of view, ayahs having a mystical context and background have been used. Another part of the ayahs is accompanied by a context and a background of Shath and Shathmingled interpretations, and from a pragmatic point of view, Ruzbihan has created valuable literary and mystical themes. We also see ayahs that have an integrative mysticalQur’anic context and background. Some ayahs have also been adapted to the rhetorical context of the work, especially the description of the Sharh alShathiyat, and have produced attractive imagery. Semantically, some ayahs are used in accordance with the Qur’anic context, which is completely in line with the Qur’anic meaning and the position of the ayahs in the Qur’an and in some parts Ruzbihan has expanded the meanings of ayahs according to textual contexts, which has led to fascinating themes and literary creations.