بررسی بُعد معنایی هنجارگریزی صرفی در دو سوره انعام و اعراف

متن قرآن کریم حاوی ارزش های زیبایی شناختی پیشرفته ای در فرم خود است و کشف ظرافت های آن به کمک روش های نظام مند نظریه های زبانشناختی معاصر، موید وجوه اعجازی برتر آن است. فرمالیست های روس با تمرکز بر مقوله «ادبیّت» در صدد شناخت معیارهای زیبایی آفرینی در متن برآمدند و تکنیک های چندی از جمله هنجارگریزی را موجد آن دانستند. نمودهای هنجارگریزی به شکل گسترده در متن قرآن و در سطوح مختلف صرفی، نحوی، بلاغی، آوایی و غیر آن به کار رفته و جلوه های بیانی شگفتی خلق نموده است. زبانشناسان مسلمان، هر یک به گوشه ای از این وجوه اشاره کرده اند، اما بررسی متن قرآن از منظر هنجارگریزی، می تواند شکوه ادبیّت متن قرآنی را به شیوه ای منسجم تر آشکار گرداند. در این مقاله به شیوه توصیفیتحلیلی و ضمن طرح تئوری موضوع، به بررسی ابعاد معنایی پدیده هنجارگریزی صرفی در متن دو سوره انعام و اعراف می پردازیم. به این ترتیب که با مقایسه نمونه های عدول یافته از هنجار با معیارهای زبان معمول یا هنجاری، تلاش می کنیم تا این مطلب را دریابیم که چگونه عبارت قرآنی، به کمک هنجارگریزی صرفی به عنوان یک ابزار ادبی جهت داده افزایی معنایی، دامنه ای گسترده از ظرایف و لطایف معنایی را به متن افزوده که ساختارهای کهنه خودکارشده، قادر به خلق آن نبوده اند. از جمله دستاوردهای این پژوهش آن است که هنجارگریزی صرفی، نکته هایی نهفته از متن قرآن را آشکار می کند که مفسران قدیم به دلیل توجیه آن ذیل عناوینی چون تقدیرات نحوی و حمل بر معنا، آن را تببین نکرده اند.

Studying the Semantic Dimension of Morphological Deviation in Surah alAnām and Surah alA’raf

The Holy Qur’anic text contains advanced aesthetic values and discovering its subtleties by means of systemic methods of modern linguistic theories confirms its superior miraculous aspects. Focusing on "literariness", Russian formalists sought to recognize the criteria for beautifying texts and found a number of techniques such as deviation as its creator. Deviation has extensively been used in the Qur’anic text at various morphological, syntactic, rhetorical, phonological levels, creating magnificent expressional manifestations. Muslim linguists have each pointed to an aspect of these deviations. Nevertheless, studying the Qur’anic text from the perspective of deviation can more consistently reveal the glory of the literariness of the Qur’anic text. The present descriptiveanalytical paper thus, besides presenting a theoretical account of the topic, explored the semantic dimension of morphological deviation in the texts of Surah alAnām and Surah alA’raf. Through comparing deviated instances, the authors tried to find out how the given Qur’anic expressions, via morphological deviation as a literary device for adding to the semantic content, have put on a wide range of semantic elegances to the text that could not be automatically created by the old structures. The results of this study includes the fact that morphological deviation unveils hidden points in the Qur’anic text that have been left unexplained by old exegetes because they justified them under titles such as syntactic fate and giving attention to the indirect meaning (haml bar ma’na).