تحلیل گفتمان دو سوره فلق و ناس براساس الگوی فرا‌‌نقش متنی هالیدی

نگاه از دریچه‌ی زبانشناسی به قرآن کریم افق‌های جدیدی را در مطالعات قرآنی گشوده است. نظریه مایکل هالیدی یکی از گرایش‌های زبانشناسی نقشگراست که در حال حاضر توجه زبانشناسان بسیاری را معطوف خود نموده، هالیدی برای اجزای مختلف کلام، فرانقش‌های سه گانه‌ اندیشگانی، بینافردی و متنی را قائل شده و متناظر با آنها سه لایه معنایی را ساماندهی کرده است. هدف از این پژوهش بررسی تحلیل گفتمان دو سوره‌ی فلق و ناس در سطح فرانقش متنی مبتنی بر نظریه نقشگرای هالیدی است لذا با بررسی ساخت مبتدا خبری و اطلاعی دو سوره فلق و ناس و استخراج عناصر و شگردهای ایجاد انسجام دریافتیم که سوره فلق و ناس به لحاظ گفتمان بر مبنای مکالمه و پرسش و پاسخ بوده و استفاده از مولفه‌های گفتمان مدار هالیدیفرانقش متنی در میان این دو سوره متفاوت از هم نبوده است، بلکه در انسجام متنشان ادات گوناگون و متنوعی موثر است که میزان بهره‌گیری از این شگردهای انسجامی (دستوری،لغوی یا معنایی) با هم متفاوت است. اولین و مهمترین عامل انسجام و همبستگی متن در هر دو سوره عناصر واژگانی و لغوی است و عنصر تکرار با وجوه مختلفش بیشترین بسامد را داراست.

A Discourse Analysis of Surah AlFalaq and Surah AlNas Based on Halliday’s Textual Metafunction

Taking a linguistic perceptive on the Holy Qur’an has opened new horizons in Qur’anic studies. Michael Halliday’s theory is an approach within functionalist linguistics that has currently drawn many linguists’ attention. Halliday believes that different components of speech have three ideational, interpersonal and textual metafunctions, hence his attempt at regulating three corresponding semantic layers. The present research aims to analyze the discourse of Surah AlFalaq and Surah AlNas at the level of textual metafunction based on Halliday’s functionalist theory. Therefore, through studying the thematic and informative structures of Surah alFalaq and Surah AlNas and extracting the elements and techniques used for creating cohesion, we found that the two surahs are, in terms of discourse, on the basis of conversation and question and answer, and the use of Halliday’s discoursebased components, i.e. textual metafunction, does not vary across them, but in their textual cohesion a variety of devices are effective. In addition, the two surahs differ in terms of the degree of the utilization of these cohesive (grammatical, lexical, and semantic) devices. The first and the most important cohesive device in the texts of both surahs are verbal and lexical elements, and repetition, taking different forms, is the most frequentlyused device.