ارزیابی عوامل موثر بر رونق اقتصادی مناطق مرزی با تاکید بر صنعت گردشگری مطالعه موردی: منطقه آزاد ماکو

توسعه صنعت گردشگری مرزی می‌تواند تاثیر مهمی برافزایش اشتغال، تبادلات فرهنگی بین کشورها، جذب ارز و تقویت زیرساخت‌های اجتماعی که موجب رشد و توسعه سایر صنایع می‌شود، داشته باشد. در این پژوهش با ارزیابی عوامل اثرگذار بر رونق اقتصادی منطقه آزاد ماکو در گردشگری، کاراترین شیوه‌های موجود جهت بررسی و حصول نتایج ارائه می‌شود. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظری روش‌شناختی توصیفی تحلیلی است. برای استخراج داده‌های مورداستفاده در این بخش از آمار و اطلاعات سازمان مناطق آزاد ایران و سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی ماکو، مرکز آمار ایران (1395)، مطالعات طرح توسعه و عمران، طرح جامع گردشگری منطقه، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان آذربایجان غربی، مصوبات و مجموعه مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی استفاده‌شده است. برای استخراج و تبدیل شاخص‌های اثرگذار بر رونق اقتصادی منطقه آزاد ماکو در بخش گردشگری به داده‌های کمی، با استفاده از نرم‌افزار ‌eviews، گزارش‌های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اداره کل آمارهای اقتصادی (13971392) و محاسبات نگارندگان و تبدیل آن به داده‌های مقطعی در قالب 6 شاخص در بازه موردمطالعه 1392 1396 استفاده‌شده است. بر اساس نتایج، ضریب متغیر تاخیر فضایی مجاورت مناطق (3 شهرستان شامل 6 نقطه شهری) اثر مثبتی بر رونق اقتصادی منطقه آزاد ماکو داشته است. شاخص زیرساختی و حاکمیتی شامل حذف موانع گمرکی و ترخیص، همراهی سازمان‌های همکار، اثرگذاری سیاست‌های ضد انحصاری و قدرت حمایت سرمایه‌گذاران، تقاضای گردشگری را به‌صورت مثبتی تحت تاثیر قرار داده است اثر مثبتی بر ورود گردشگران و رونق اقتصادی داشته است. همچنین شاخص مالی و اقتصادی از طریق ایجاد ارزش‌افزوده، کاهش هزینه و قیمت و همچنین تامین مالی از بازار سرمایه داخلی از یک‌سو و افزایش بهره‌وری و تعدیل نرخ مالیات در منطقه مقصد، بهبود حجم پس‌انداز و به‌تبع آن، سرمایه‌گذاری در منطقه اثر مثبت و معنادار بر تقاضای گردشگری و رونق اقتصاد داشته است. همچنین شاخص ذاتی و موقعیتی با اثر مثبت و معنی‌دار با تمرکز جغرافیایی فعالیت و اندازه بازار در دسترس، یک عامل تعیین‌کننده برای تقاضای گردشگری و افزایش روی اقتصادی در منطقه بوده است.

Assessing the Factors Affecting the Economic Prosperity of Border Areas with Emphasis on the Tourism Industry, Case Study: Mako Free Zone

The development of the crossborder tourism industry can significantly increase employment, cultural exchanges between countries, attract foreign exchange, and strengthen the social infrastructure that promotes the growth and development of other industries. In this study, by evaluating the factors affecting the economic prosperity of the Mako Free Zone in tourism, the most effective methods available to review and achieve the results are presented. This study is applied and descriptiveanalytical in terms of purpose and methodology, respectively. Statistics and Information of Iran Free Zones Organization and Mako Free TradeIndustrial Zone Organization, Statistics Center of Iran (2016), Studies of Development Plan, Comprehensive Plan of Tourism of the Region, Management and Planning Organization of West Azerbaijan Province, and studies of the Research Center of the Parliament Islam, have been used to extract data. To extract and convert indicators affecting the economic prosperity of the Mako Free Zone in the tourism sector into quantitative data, from Eviews software, reports of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran, General Directorate of Economic Statistics (20132018), and authors’ calculations and convert them into crosssectional data in the form of six indicators in the period of 20132018, have been exerted. According to the results, the coefficient of spatial latency in the vicinity of the areas (three counties including six urban points) has had a positive effect on the economic prosperity of the Mako Free Zone. Infrastructure and governance indicators, including the removal of customs and clearance barriers, the cooperation of partner organizations, the effectiveness of antimonopoly policies, and the power of investor protection, have positively affected tourism demand and positively affected tourist arrivals and economic prosperity. Also, the financial and economic index has a positive effect by creating added value, reducing costs and prices, as well as financing from the domestic capital market on the one hand, and increasing productivity and adjusting tax rates in the destination region, improving savings and consequently investing in the area, has had a significant impact on tourism demand and economic prosperity. Also, the intrinsic and situational index with a positive and significant effect with geographical focus, activity, and available market size, has been a determining factor for tourism demand and economic growth in the region.