واکاوی عوامل موثر بر مناسبات سیاسی - نظامی سلجوقیان عراق با اتابکان زنگی موصل و شام

حاکمیت همزمان اندیشه های ملک‏داری اسلامی– ایرانی و سنت های اجتماعی ترکان در عرصۀ سیاسی ایران عصر سلجوقی، شرایطی را به وجود آورد که در کنار حکومت متمرکزی که توسط این خاندان پایه گذاری شد، به تدریج دودمان های اتابکی نیز در گستره قلمرو سلجوقیان شکل گرفت. اتابکان زنگی موصل و شام (521 – 619 ق) از جمله زودپاترین این دودمان ها بود که در سال 521 ق توسط عمادالدین زنگی (521 – 541 ق) در سرزمین جزیره و شام تاسیس شد. در چنین ساختار سیاسی ضرورت برقراری مناسباتی میان حکومت مرکزی و دودمان های اتابکی که تحت نظر سلاطین سلجوقی به صورت نیمه مستقل به حیات خویش ادامه می دادند، به وجود آمد. در دورۀ 69 ساله همزمانی میان حکومت سلجوقیان عراق و اتابکان زنگی، مناسباتی میان طرفین شکل گرفت که غالباً جنبه سیاسی داشت. پژوهش حاضر تلاش دارد با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای عوامل موثر بر شکل گیری این مناسبات و شیوه تاثیرگذاری این عوامل بر روابط دو حکومت را مورد بررسی قرار دهد. یافته ها نشان می دهد که عواملی همچون خلافت عباسی، جنگ های صلیبی و منازعات جانشینی سلجوقیان عراق موجب شکل گیری مناسبات میان سلجوقیان عراق و اتابکان زنگی شده بود. این عوامل  موجبات تحول در مناسبات دو حکومت از مرحله واگرایی به همگرایی و بالعکس را فراهم آورده بود.

analyzing the influencing factors on the political military relations of the seljuqs of iraq with atabakan zangi of mosul and the sham

the simultaneous rule of islamic iranian property ideas and the social traditions of the turks in the political arena of seljuk era iran created a situation in which, along with the centralized government established by this dynasty, the atabaki dynasties also gradually it was formed in the territory of the seljuks. atabkan zangi of mosul and sham (521 619 ah) was one of the earliest of these dynasties, which was founded in 521 ah by imad al din zangi (521 541 ah) in the land of jazeera and sham. in such a political structure, it became necessary to establish relations between the central government and the atabak dynasties that continued to live semi independently under the supervision of the seljuk sultans. during the 69 year period of concurrence between the iraqi seljuq government and atabakan zangi, relations between the parties were formed, which were mostly political in nature. the current research tries to investigate the factors influencing the formation of these relations and the way these factors affect the relations between the two governments by using the descriptive analytical method and using library resources. the findings show that factors such as the abbasid caliphate, the crusades, and the succession disputes of the iraqi seljuqs caused the formation of relations between the iraqi seljuks and atabakan zangi. these factors had caused the transformation in the relations between the two governments from the stage of divergence to convergence and vice versa.