تحلیل مضمونی اخبار فتوحات عصر امویان (41-132) در منابع تاریخی اصحاب حدیث

پژوهش حاضر با درک ارزشمندی میراث تاریخی اصحاب حدیث و اثرگذاری آن در ذهن مخاطبان این آثار در موضوع فتوحات عصر اموی و با هدف کشف شبکه‌ی مضمونی موجود در این متون و برای رسیدن به الگویی که توضیح دهنده منطق کلی و شاکله‌ی آن‌ها باشد، تلاش می‌کند تا به این سوال پاسخ گوید که «اصحاب حدیث در ثبت اخبار فتوحات چه مضامینی را به مخاطبان ارائه می‌کنند؟» برای یافتن این پاسخ ابتدا به مطالعه میراث تاریخی اصحاب حدیث در این زمینه پرداختیم و از میان آثار موجود، تاریخ خلیفه بن خیاط (ابن خیاط240ق)، بقایای کتاب المعرفه و التاریخ (فسوی277ق)، تاریخ الامم والملوک (طبری310ق)، المنتظم فى تاریخ الامم و الملوک، (عبدالرحمن ابن‌جوزى597ق) انتخاب گردید و داده‌های مرتبط با اخبار فتوحات را از میان آنان استخراج و سپس با روش تحلیل مضمون و اجرای مراحل مختلف آن به تحلیل داده‌ها و کشف مضامین نهفته در منابع منتخب اقدام شد که در قالب پنج مضمون فراگیرِ اسلامی بودن فتوحات، حکومت مسلمانان بر مناطق مفتوح و بهره‌مندی از منافع آن، قدرت نظامی مسلمانان، برتری نظامی مسلمانان بر دشمن، قدرت دشمن در مقابل مسلمانان قابل بیان می‌باشد که این مضامین با توجه به رویکرد آنان به خلافت، در راستای مشروعیت بخشی به امویان است.

thematic analysis of the news of conquests (fotoohat) of the umayyad era (132-41) in the historical sources of companions of hadith

this paper understands the value of the historical heritage of the companions of hadith and its impact on the minds of the audience of these works on the subject of the conquests of the umayyad era and with the aim of discovering the thematic network in these texts to achieve a model that explains their general logic and structure. it tries to answer this question: &what topics do the companions of hadith present to the audience in recording the news of the conquests?& to find this answer, we first studied the historical heritage of the companions of hadith in this regard among the existing works, the history of khalifa ibn khayyat (ibn khayyat 240 ah), the remains of the book al-ma’rifah wa al-tarikh (faswi 277 ah), tarikh al-umma wa al-muluk (tabari 310 ah), al-mu’tazim fi tarikh al-umam wa al-muluk, (abd al-rahman ibn jawzi 597 ah) were selected and data related to the news of the conquests were extracted from them, and then the thematic analysis method and the implementation of its various stages were used to analyze the data and discover the themes hidden in the selected sources, which are in the form of five themes. these are the islamic conquests, the rule of the muslims over the open areas and the enjoyment of its interests, the military power of the muslims, the military superiority of the muslims over the enemy, the power of the enemy over the muslims. these themes are in line with the legitimacy of the umayyads, according to the approach of the companions of hadith to the caliphate.keywords: companions of hadith, conquests, umayyads, themamic analysis, historiography.