مطالعه تطبیقی مکتب شهرسازی اصفهان در دوران صفویه با دوران هم‌عصر آن رنسانس در اروپا

شهرسازی و معماری هر ملتی، نمود کالبدیِ درون‌مایه‌های فکری و فرهنگی مردمان آن سرزمین ‌ا‌ست. در دوره‌های مختلف تاریخی در غرب و شرق، به اقتضای تفکرات غالب در هر دوره، سبک‌های معماری و شهرسازی متنوعی خلق شده است. یکی از درخشان‌ترین دوره‌های هنری ایران پس از اسلام، دوره‌ صفویه است. صفویه زمانی پا به عرصه وجود گذاشت که اروپا در حال خروج از دوران قرون‌وسطا بود و نوزائی علمی، ادبی و هنری خود را آغاز کرده بود. با توجه به هم‌عصر بودن دو دوره تاریخی صفویه و رنسانس و تفاوت‌های آشکار آثار معماری و شهرسازی آن‌ها، این مقاله تلاش می‌کند تا مکتب اصفهان، که نمود تحقق آرمان‌شهر دولت صفوی است، را با شهرسازی دوره هم‌عصر آن در اروپا (دوران رنسانس) مورد مقایسه قرار دهد. روش تحقیق مقاله، بررسی اسنادی و تحلیل‌های توصیفی تفسیری متون مختلف است، که با بهره‌‌گیری از تحلیل‌های کیفی بررسی شده‌اند. نتایج این تحقیق نشان‌ می‌دهد که نوع تفکر و جهان‌بینی این دو مکتب تاثیر عمیقی بر آثار معماری و شهرسازی آن‌ها داشته است. حکومت صفوی با اتکا به مفاهیم عرفانی و جهان‌بینی متاثر از مذهب شیعه، مکتب اصفهان را خلق کرده و در پی بیان هماهنگ فضای شهری و برقراری تعادل در نظام شهری بوده است؛ این مکتب مکتب از عناصر مادی برای کالبد بخشیدن به یک نظم آسمانی و عرفانی بهره می‌گیرد. درحالی‌که شهرسازی رنسانس نماد تسلط تفکر مادی به شهر است و آرمانشهر رنسانس با تکیه بر فرهنگ اومانیستی، محصول تحمیل نظم ذهنی بر طبیعت است.

A Comparative Study of Isfahan school of urban planning in Safavid with Renaissance Era in Europe

Urban planning and architecture express a nation’s culture and beliefs. In different historical periods in the West and the East, a great number of Urban and architectural Works have been created. One of the most brilliant periods of Iran is the Safavid era. Establishment of Safavid had been coincided with the Renaissance, when Europe had emerged from the Middle Ages and had begun its scientific, literary and artistic progress. However, two historical periods were simultaneous, had a lot of obvious differences in urban architectural works. Thus, this article tries to compare the Isfahan school in urban planning, which is the Safavid Utopia, with its contemporary era in Europe (Renaissance). The research uses qualitative method and descriptiveinterpretive analyzes of different texts. The results show that the ideology of these two schools has had profound effects on their urban architectural works. Safavid government created Isfahan school relying on mystical concepts and Shiite ideology. They tried to establish harmony and balance in urban spaces. While Renaissance urbanism is the symbol of the domination of materialism. The Renaissance utopia is the product of imposing mental order on nature.