بازشناسی مفهوم کهن‌الگوی خویشتن در عناصر شاخص اسلامی دوره‌های صفوی-عثمانی(نمونه موردی: مساجد حکیم اصفهان و سلطان‌احمد استانبول)

سه محور مهم قالب شهرهای اسلامی محل سکونت، فضای عبادی و محل تجارت است. در راستای تاکید بر اهمیت یکی از این محورهای اصلی، مسجد به عنوان یکی از ماندگارترین آثار معماری انتخاب شده است. از لحاظ تاریخی، در دوره ی صفوی بالاخص اصفهان بهترین مساجد ساخته شده است که مسجد حکیم به عنوان یکی از بهترین نمونه ها به حساب می آید؛ هم عصر با آن، در دولت عثمانی نیز مساجد مهمی چون سلطان احمد در استانبول ساخته شده است که به نظر می رسد مفاهیم پنهانی در معماری این دو بنا وجود دارد. با توجه به وجود مراوداتی بین دو کشور در این دو دوره، برای یافتن این مفاهیم و ارتباط بین این دو بنا از لحاظ کاربست مفاهیم آرکی تایپی به مقایسه ی تطبیقی پرداخته شده است. با توجه به گسترده بودن بحث کهن الگو، برای بررسی دقیق تر کهن الگوی خویشتن انتخاب شده است. با توجه به تاریخی-تحلیلی بودن پژوهش و مقایسه ی تطبیقی در نمونه های مورد مطالعه، به شکل کیفی به جمع بندی پرداخته شده است. در این راستا پرسش های تحقیق به این شکل معرفی می شوند: 1 مهمترین مصداق های کهن الگوی خویشتن در ارتباطات مساجد حکیم اصفهان و سلطان احمد استانبول از لحاظ تاریخی چگونه است؟ 2تفاوت ها و شباهت های این دو بنا از لحاظ کاربست مفاهیم کهن الگوی خویشتن چگونه است؟ به دلیل شناسا بودن فرم کهن الگوی خویشتن در ناخودآگاه جمعی مردمان دوره های صفوی و عثمانی و رجوع به دوره های قبل از اسلام در ساخت بناهای مذهبی شهری چون مسجد، کهن الگوی خویشتن دیده می شود. در حیاط مسجد حکیم به شکل پررنگ تری به این کهن الگو پرداخته شده است ولی با بررسی در ارکان فضایی مهم دیگر همچون گنبدخانه، علی رغم تفاوت های ظاهری و زمینه ای الگوهای شکل گیری مساجد، شباهت های بسیاری وجود دارد که نشان از تفکرات مشابه در مردمان دو شهر است (نتیجه )

Recognizing the Concept of Self ancient pattern in the Islamic index elements of Safavid-Ottoman period (Case Study: Isfahan Hakim and Istanbul Sultan Ahmad Mosques)

The three most important bases of Islamic cities are residence, place of worship and trade. In order to emphasize the importance of one of these main axes, the mosque has been selected as one of the most enduring architectural work. From historical aspect the best mosques have been built in Isfahan during the Safavid period that Hakim Mosques is one of the most important samples, at the same time in the Istanbul, Ottoman government made important mosques such as Sultan Ahmad Mosque. It seems that there are some hidden concepts in the architecture of two buildings. Considering the existed relations between the two countries in these two periods, in order to find these concepts and the relationship between these two buildings, a comparative comparison has been made in terms of the application of archetypal concepts. Due to the extent of archetype debate, the selfarchetype has been chosen to be examined more accurate(purpose). Considering the historical and analytical nature of research and the choice of comparative comparison method in case studies, we can say that information has been gathered qualitatively (Methodology). The questions of research will be presented in this way: 1 How is the most important examples of selfancient pattern in communication with the Isfahan’s Hakim and Istanbul’s Sultan Ahmad mosques historically? 2 What are the differences and similarities of these two buildings in terms of applying the concepts of selfancient pattern? As the form of Selfancient pattern is familiar in collective subconscious of Safavid and Ottoman people, the Self ancient pattern could be seen by the reference to preIslamic periods in the construction of religious buildings such as the mosque. The ancient pattern is used more clearly in the courtyard of Hakim mosque, but by studying in other important spatial pillar such as vault, despite the apparent and background differences of mosques’ formation patterns, there are many similarities which illustrate the similar thoughts of Isfahan and Istanbul people (Result).