بررسی تاریخی مولفه‌های نجات‌بخشی و اصلاح‌گری در اندیشه‌های فضل‌الله بن روزبهان خنجی برای توجیه مشروعیت حکومت آق قویونلوها و شیبانی ها

فضل الله بن روزبهان خنجی در صدد بود تا با بهره‌گیری از مولفه‌هایی نظیر حدیث مجددمائه، حدیث حارث و اخبار ملحمه، مشروعیت حکومتهای آق‌قویونلو(780-908هق) و شیبانی(906-1007هق)، را تبیین و آنها را حکومتهایی نجات‌بخش و اصلاح‌گر معرفی کند. این رویکرد خنجی ابتدا در قالب حدیث مجددمائه در مورد آق‌قویونلوها بوجودآمد. ولی پس‌از پیوستن وی به شیبانیان، شکل مبسوط‌تری پیداکرد. زیرا که وی در این دوره با استفاده از دو مولفه دیگر یعنی حدیث حارث و اخبار ملحمه، تلاش کرد تا دیدگاههای اصلاح‎گرانه و موعودمحور خودرا در مورد شیبانیان نیز تعمیم دهد. با این رویکرد، بخصوص حکومت شیبانیان ویژگی‌ها و اختصاصات منجیانِ‌موعود و مصلحینِ‌آخرالزمانی را داراست. البته باید توجه شود که تبیینات خنجی با استفاده از این سه مولفه، ارتباط زیادی با ظهور صفویان داشت. چراکه برپایه باورداشتهای وی، ظهور این حکومت شیعه مذهب، زمینه بروز بدعتهایی را در عرصه‌های مختلف فراهم کرده‌بود. بنابراین ضروری بود تا فرد یا گروهی در مقام مصلح دراین مقطع زمانی که از نظر خنجی آخرالزمان به‌حساب می‌آمد، ظهور نموده و این اوضاع ناهنجار را اصلاح می‌کرد.

A Historical Study of the Components of Salvation and Reform in the Thoughts of Fazlullah Ibn Roozbehan Khanji in order to Justify the Legitimacy of the Government of the Agh Quyunlus and the Sheibanis

Fazlullah ibn Roozbehan Khanji sought to explain the legitimacy of the governments of Aqquyunlu (780908 AH) and Sheibani (9061007 AH) by using components such as the hadith of ؟؟؟؟؟؟, the hadith of Harith, and the news of Malhamah and introduce then as reformer and savior. This khanji approach first emerged in the form of ????? hadith about the Aghquyunlus. But after he joined Sheibanian, it took on a more elaborate form. Because in this period, using two other components, namely the hadith of Harith and the news of Malhamah, he tried to generalize his reformist and promisedbased views about the Sheibanis. With this approach, the Sheibanid rule, in particular, has the characteristics of the promised saviors and apocalyptic reformers. Of course, it should be noted that Khanji explanations using these three components, had a lot relation with the emersion of the Safavids. Because according to his beliefs, the emersion of this Shiite government, had prepared many innovations in various field. Therefore, it was necessary for an individual or a group to appear as a reformer at this time) which was considered as the apocalypse, and to reform this abnormal situation.