سلطه استعمار انگلیس بر مسلمانان سند و پنجاب تا شکل‌گیری پاکستان: علت‌ها و پیامدها

یکی از پیامدهای سیطره انگلیسی‌ها بر شبه‌قاره هند، گذشته از خاتمه بخشیدن به امپراتوری گورکانی (1526 1858م)، سلطه بر سند و پنجاب، به عنوان دو مرکز مهم استقرار مسلمانان شبه‌قاره بود. اهمیت فهم تحولات این دو منطقه که کشور پاکستان نیز بر بنیاد آن ها شکل گرفته، پرداختن به موضوع را ضروری می‌سازد. بر این اساس، کوشش شده با گردآوری داده ها به شیوه کتابخانه ای و نقد و بررسی آن ها، به پرسش‌های تحقیق درباره چگونگی سلطه استعمار انگلیس بر این مناطق و پیامدهای آن پاسخ داده شود.مطابق با یافته های تحقیق، انگلیسی ها با استفاده از مواردی چون: برقراری مناسبات تجاری و انعقاد معاهده های سیاسی، بهره‌گیری از اختلافات داخلی و سرانجام به کمک نیروی نظامی، بر این دو منطقه مسلط شدند؛ همچنین، سند و پنجاب تحت سلطه استعمار، از یک سو، در پیوند با وهابیت حجاز، شاهد رشد جنبش‌های پاک دینی با هدف پیراستن اسلام هند از عناصر التقاطی بود و از دیگر سو، شاهد نوسازی و پیدایش جریان غرب گرا بود که از طریق تعامل با انگلیسی‌ها، کشور پاکستان را به وجود آورد.