Arap Belâgati: el-Câhiz’den ‘Abdu’l-Kâhir’e Kadarki Süreç

El-câhiz, hicrî iii. yüzyılın ortalarına doğru şu‘ûbiyye ile mücadeleye giriştiğinde, nükteden yoksun basit bir maceraya dalarak, yunanlılarda “hatîp” olarak adlandırılmayı hak eden hiç kimsenin olmadığı yönünde bir açıklama yapmıştır. fakat el-câhiz, biraz hoşgörü göstererek yunanlıların felsefedeki öncülüklerini ise kabul etmektedir. çünkü, el-beyân ve’t-tebyîn adlı eserinde, bizzât aristo’yu, sözü ayırdedebildiği, detaylandırabildiği, anlam ve özelliklerini kavrayabildiği hâlde, dili tutuk ve kendini ifade edemeyen biri olarak tanımlar. sonra da şöyle der: “onlar galen’i ağzı en iyi laf yapan kişi olduğunu ileri sürüyorlar, ama onun hitâbetinden ve belâgatinden hiç söz etmiyorlar!