طبیعت در قاب هنر: کندوکاوی در ارج‌شناسی زیبایی‌شناسانه طبیعت بر حسب هنر

از جمله مسائل اساسی زیبایی شناسی طبیعت، که یکی از شاخه های اصلی زیبایی شناسی فلسفی است، چگونگی تجربه زیبایی شناسانه طبیعت یا، به بیان دقیق تر، چند و چون ارج شناسی زیبایی شناسانه آن است. در این زمینه، الگوهایی پیشنهاد شده است که خواه در مقام توصیف خواه در مقام توصیه این تجربه یا ارج شناسی را مشروط به شروطی دانسته اند و از منظر مطلوب خویش ویژگی هایی برای آن برشمرده اند. در این مقاله، پس از به دست دادن فهرستی اجمالی از الگوهای طرح شده، یکی از مهم ترین الگوها، یعنی الگوی مبتنی بر اثر هنری یا الگوی هنرمحور، موضوع کندوکاو قرار می گیرد ـ الگویی که ارج شناسی زیبایی شناسانه طبیعت را بر پایه ارج شناسی هنر، به ویژه هنرهای دیداری و بالاخص نقاشی، قرار می دهد. پرسش این است که الگوی مورد نظر تا چه اندازه می تواند حق مطلب را در ارج شناسی زیبایی شناسانه طبیعت از آن حیث که طبیعت است ادا کند. در پاسخ نشان داده خواهد شد که دست کم به پنج دلیل مهم، این الگو نمی تواند الگویی بسنده در ارج شناسی زیبایی شناسانه طبیعت باشد و همه ویژگی های آن را به چنگ آورد. در عین حال، با اشاره به داد و ستد بارآور هنر و طبیعت، مدلل خواهد شد که تاکید بر نابسندگی الگوی مبتنی بر اثر هنری به این معنا نیست که الگوی مورد بحث نمی تواند از جهاتی مهم به تجربه زیبایی شناسانه ما از طبیعت غنا ببخشد و ابعادی از این تجربه را در پرتو خویش روشن کند که تنها از همین رهگذر چهره نشان می دهند.