مرکزگرایی، تقارن و تکرار در هنرهای سنتی ایران

هنرهای سنتی هنرهای کاربردی هستند که مطابق ذوق و حس زیبایی شناسانه جمعی و براساس یکسری قواعد منظم، منطقی و ریشه دار، در طول زمان‌ها از گذشته تا به امروز ساخته شده و می‌شود. آفرینش هنری در این قلمرو متاثر از سنت‌های تصویری و محتوایی و انتقال‌دهنده آیین‌ها، اعتقادات، اساطیر و به طور کلی علایق و سلایق جامعه سنتی است. این گونه هنرها با همه تنوع و پراکندگی‌شان، هم در صورت و هم در معنا و مفهوم، دارای وجوه مشترکی هستند. در پاسخ به این سوال اصلی که چه عنصر یا عناصری این هنرها را به رغم تنوع جغرافیای، فرهنگی، شکلی و کاربردی به هم پیوند می‌دهد و این شباهت‌ها چگونه حاصل شده است، فرضیه‌ای مورد توجه قرار گرفته است که بر اساس آن، مرکزگرایی بارزترین ویژگی و فصل مشترک این هنرهاست. مرکزی که لزوماً مکان فیزیکی نیست بلکه ماهیتی باطنی و فراگیر و مربوط به نوع نگرش و اندیشه حاکم بر جامعه سنتی است. این پژوهش نتیجه می‌گیرد که وحدت و یکپارچگی هنرهای سنتی مرهون وجود مرکزی، گاه نامریی ولی همواره پویاست و اثر هنری بر اساس قرب یا بُعد به آن اعتبار می‌یابد. این قرب و بعد می‌تواند به عنوان مولفه‌ای در ارزش‌گزاری یک اثر مورد توجه قرار گیرد. این مقاله با رویکرد توصیفی و تحلیلی، از بعد صورت و معنا به سه عنصر مهم مرکزگرایی، تقارن و تکرار در هنرهای سنتی می‌پردازد.