حسرت باغ-تمنای مینو، در هنر انتزاعی ایران؛ با تکیه بر عَلَم های عاشورایی

این مقاله قصد دارد مساله «حسرتِ باغ » یا همان «تمنای مینو » را ب هعنوان محرکی (رانه ای) بنیادین در هنر انتزاعی ایران، با محوریت عَلم های عاشورایی، مورد بررسی قرار دهد. برای رسیدن به این منظور، در ابتدا به بازتاب این تمنّا در هنرهای مختلفایرانی اسلامی، اعم از تشعیر و تذهیب و نگارگری و غیره، اشار های گذرا نموده ایم؛ سپس به مقایسه ای تطبیقی و تحلیلیمیان «عَلم های عاشورایی » و «معماری منظر ایرانی » (باغ ایرانی) از دریچه دو عامل اساسی این محرک، یعنی «شرایط اقلیمی »ایران زمین و «تجلی اعتقادات » پرداخته ایم. در هر بخش، شباهت های بارز دو هنر مذکور را بررسی نموده و نشان داده ایم که آنچه روح مشترک در بین همه این هنرهاست، همانا مساله محورین «حسرت باغ/ تمنای مینو » است. خلاصه این که عطش وصالصورت ازلی یا مثالی آن بهشت مصفّا و تمنای بازگشت و اقامت جاودانی در آن باغ بی خزان و ملال، همواره مصنوعات هنرمندایرانی را تحت تاثیر قرار داده است.نمادهای به کارگرفته شده در عَلم های عاشورایی نیز از ویژگی های باغ ایرانی، که نسبت بی واسطه ای با اعتقادات مذهبی داردو تصویر نوستالژیکی از بهشت ارایه می دهد، اثر پذیرفته اند. این هنر، در مقایسه با سایر گونه های هنر ایرانی اسلامی، به نحو بارزتر و ملموس تری بازتاب دهنده ماهیت این حسرت نوستالژیک است.