بازشناسی اصل افقی گرایی در معماری اسلامی

اهمیت هماهنگی میان صورت پدیدار و مفهوم و ساختار عمقی آن در هنرهای اسلامی انکارناپذیر است. در این زمینه به کارگیریاصول و قواعد برخاسته از این مفاهیم، هماهنگی مذکور را تضمین می نماید. «اصل افقی گرایی »، یکی از اصول و قواعد راهنماییاست که به کارگیری آن در معماری اسلامی، تمایز صورت بیانیِ این هنر را براساس شالوده معنوی اش برآورده می سازد. این اصل،نه تنها در فضا و نقوش و تزیینات معماری اسلامی نمود یافته، بلکه می توان گفت در نوع نگاه هنرمند مسلمان به پیرامون خودو شیوه تفکر او نیز ریشه دوانده است.در این مقاله، تلاش گردیده تا با استفاده از روش تحقیق «مشابه سازی »، سازوکارِ به کارگیری اصل افقی گرایی در آفرینشآثار بدیع معماری اسلامی درک شود. در این راستا، نخست با ارایه مدلی مفهومی از فرایند شکل گیری و آفرینش مصادیقی چونآثار هنری از مفاهیم پایه و درونی، جایگاه اصول و قواعد راهنمای آن تبیین گردیده است. در ادامه، اصل افقی گرایی در معماریاسلامی بازشناسی شده است. نتایج به دست آمده گویای آن است که به کارگیری اصل افقی گرایی را می توان حاصل نگاه کلی نگرهنرمند دانست. هنرمند مسلمان، باتوجه به باور خویش به مبحث مهم عرفانی فلسفیِ وحدت وجود، که برخاسته از جهان بینیتوحیدی است، و با نگاه انسان محور هنرمند مسیحی تفاوت دارد، درون خود را جایگاه ذات خداوندی می داند و از چنین ساحتیبه پیرامون و از جمله فضای معماری می نگرد. از این منظر، نه از تضاد خبری هست و نه از مرز و جهت؛ هرچه هست هم نشینیاست و بی پایانی. به عبارت دیگر، همه چیز افقی است.